3 I bob yirtqich qushlarning biologiyasi, sitematikasi

Qora grif (tasqara) ko’piyishdagi juftiga o’xshash harakatlar qilib boshqa
qushlarni haydab go’shtlarini uzib yutadi. Ochko’z, ba’zida to’yib uchaolmay
qoladi. Havoda suzib uchadi. Juda yirik, bahaybat va qo’rqinchli bo’lishiga
qaramay, tirik jonivorlarga hujum qilmaydi. Faqat o’limtiklarni qidirib topadi va
yeydi.
Qora kalxat (korshun)larda uya qurish davrida havo o’yini doimo
kuzatiladi. Xo’rozlar doimo makiyonlar orqasidan kuzatib uchadi, uyasi ustida
aylanma uchadi, tezlik bilan tepaga va pastga sho’ng’iydi.
Korshun – kuchsiz yirtqich, tirnoqlari kichik, panjalari ingichka katta
o’ljalarni tutolmaydi. Uzun, keng qanoti yordamida havoda suzib, tinib uchadi.
Qarchig’ay Farg’ona vodiysida tog’ o’rmonlari, to’qaylar, madaniy
landshaftlarning xilvat joylarida qishlaydi. O’ljasini yerda ham, havoda ham tuta
oladi, tez va kuchli uchadi. Qalin o’rmonlarda ham chaqqon harakat qila oladi.
Faol, kuchli va jasur yirtqich qush.
Quloqli yapaloqqush va boyo’g’lilar uya qurmay, boshqa qushlarning eski
uyalaridan foydalanadi, ya’ni qarg’a, xakka, qoraqarg’a va boshqa qushlarning
uyalarini ta’mirlab, tuxum qo’yadi.
Bolalari katta bo’lguncha makiyonlari ularning yonida bo’ladi, xo’rozlari
ovqat tashiydi. Birinchi bolasi katta bo’lib qolsa, makiyonlari ham ovga chiqadi.
Katta jo’jalari kichiklarini bosib isitadi, kechki tuxumini bosib yotadi, bu holat
hamma yapaloqqushlar uchun xarakterli fe’l-atvordir.
SHoxchada o’tirgan yapaloqqush xavotirda bo’lsa, kelishgan, chiroyli,
ixcham ko’rinishga ega patlarini tanasiga tortib oladi. Kunduz kunlari yashirin
hayot kechirishni yaxshi ko’radi. Yapaloq qushlar kechki ov qushlari bo’lib, yer
yuzasiga yaqin, sharpasiz uchib ovqat axtaradi.
Soz bo’ktargisi, botqoqlik bo’ktargisi qamishzorlar yoki suv ustida ov
qiladi. Erta tongda ovga chiqib, kunni issiq vaqtida dam olib yotadi. Dala
bo’ktargisi ekinzor bog’lar qator oralaridagi o’t o’simliklar oralariga uya quradi.
Ularning jo’jasi yoki iniga xavf tug’ilsa, o’zini chala o’lik holatiga solib, qanot va
oyoqlarini sudraganicha ko’zga tashlanib itpirchilab qochadi. SHu zaylda uyasidan
xavfni uzoqlashtirib keyin uchib ketadi.