|
64
XULOSA
Boshlang’ich sinf o’quvchilarini milliy mustaqillik ruhida tarbiyalash ularda
milliy g’urur, milliy ong va o’z-o’zini anglash, vatanparvarlik tuyg’ularini
shakllantirishni taqozo etadi. O’quvchilarda Vatanga nisbatan mehr-muhabbat
g’oyalarini singdirish, huquqiy tushunchalarni shakllantirish orqali fuqarolik
hissini tarbiyalashdan kelib chiqadi.Boshlang’ich sinf o’quvchilarida huquqiy
tushunchalarni shakllantirish xaqida so’z borar ekan, avvalo, o’quvchilarga
huquqiy tarbiyaning o’ziga xos xususiyatlarini ochib bermoq zarur. Huquqiy
ta’lim-tarbiya mazmunida ota-bobolarimizning tarixiy tajribalari va davrlar
sinovidan o’tgan hayot saboqlari jamuljamdir. Ana shu tufayli huquqiy ta’lim-
tarbiya berish ishlarida boy tajriba to’planmoqda.
Prezidentimizning huquq to’g’risidagi ma’ruzalariga odamlarimiz ongida
eskicha psixologiyani o’zgartirib, ularda yangicha huquqiy ongni shakllantirish,
huquqiy madaniyatni yuksaltirish bugungi hayotimizning talabidir. Ana
shundagina mamlakatimizga huquqiy demokratik jamiyat barpo etish mumkin
bo’ladi. Yoshlarning qonunlarga moslashib borishi, huquqning o’zi nima? Huquqiy
burch nima? Tushuntirish, yaxshini yomondan, halolni haromdan, pokni-nopokdan
ajrata bilishga yordam berish zarur. O’z navbatida huquqiy bilimga ega bo’lgan
inson huquqiy madaniyati shakllana boshlaydi. Huquqiy ta’lim maktabda
maktabda uzluksiz olib boriladi.
Demak biz maktab o’quvchilarida huquqiy ongni shakllantirishga poydevor
yaratishimiz kerak. Boshlang’ich maktabda esa shu vazifani ilk tushunchalarini
tarkib toptirishga harakat qilishimiz lozim. Kishi qancha keng qamrovli huquqiy
bilimga ega bo’lgan sayin shu darajada madaniyatli bo’la boradi. Bu borada
O’zbekiston Respublikasi milliy dasturida: «Ta’limning barcha darajalarida ta’lim
oluvchilarning huquqiy ta’lim hamda tarbiyasini takomillashtirish»,-zarurligi
alohida ta’kidlangan. Shuning uchun huquqiy ta’lim-tarbiyaning maqsadi har bir
o’quvchiga amaliy faoliyatida zarur bo’ladigan huquqiy bilimlarni belgilangan
65
davlat standartlaridan kam bo’lmagan hajmda olish imkoniyatlarini berishdan
iboratdir.
Umumiy ta’lim maktablarida, xususan boshlang’ich sinflarda huquqiy tarbiya
olib borish uchun yetarli imkoniyat mavjud. Ana shu imkoniyatlardan samarali
foydalanish boshlang’ich sinf o’quvchlaridan bir qadar ijodkorlik, izlanuvchanlikni
talab
etadi.Matbuotda,
radioda,
telivedeniyada
jamiyatimizda
huquqiy
savodxonlikni oshirish to’g’risida yangi qonunlar qabul qilinishi, yangi
darsliklarning chop etilishi nur ustiga a’lo nur bo’lib xizmat qilmoqda. Huquqiy
ta’limni rivojlantirish to’g’risida ham qarorlar qabul qilinib, yangi dasturlar asosida
mashg’ulotlar olib borilmoqda.
Huquqiy madaniyatni shakllantirish huquqiy tarbiya va huquqiy ta’lim orqali
amalga oshiriladi. Huquqiy ong huquqiy madaniyatning muhum tarkibiy qismi
xisoblanadi. O’quvchilarning huquqiy ongini oshirmasdan turib huquqiy fuqarolik
davlatni tasavvur etib bo’lmaydi. Huquqiy ong poydevoriga dastlab, maktabgacha
ta’lim muassasalarida, boshlang’ich sinflardan boshlab maktablarda asos solinadi.
Huquqiy tarbiya va huquqiy ta’lim orqali maktab va maktabdan tashqari ta’limda
o’quvchilarga Konstitutsiya, fuqarolik, oila, mehnat,xo’jalik, ma’muriy, sud
ishlarini yuritish va boshqa huquqi atamalarning ma’nosi tushintiriladi.Bolalarni
davlat qonunlarini hurmat qilish va ularga rioya etish, huquqiy bilimlarni egallash,
tarbiya va intizomni buzuvchilarga nisbattan murosasiz bo’lish ruhida tarbiyalash,
halqaro huquqning ahamiyatga molik masalalari, Xalqaro tashkilotlar (BMT v.b)
faoliyati haqida umumiy tasavvurlar hosil qilinadi.Bundan tashqari o’quvchilarga
huquqiy bilimlar, ijtimoiy hayot me’yorlari va qoidalari to’g’risida keng
ma’lumotlar berib boriladi. Huquqiy ta’limning mazmun mohiyatini chuqur anglab
etish orqali mustaqil O’zbekiston davlatining iqtisodiy, ma’naviy, siyosiy- huquqiy
manfaatlari haqida bilimlarga ega bo’ladi.
Bolajak boshlang’ich sinf o’quvchilaridada huquqiy bilimlarni shakllantirish
uchun boshlang’ich sinf o’qituvchilari va tarbiyachilarida huquqiy bilimlar mavjud
bo’lishi kerak va ular ish faoliyatida quyidagilarga e’tibor berishi kerak.
66
Bitiruv malakaviy ish yuzasidan quydagi hulosalarni berish mumkin.
1.Umumiy o’rta ta’lim maktablarining boshlang’ich sinf o’quvchilarida
huquqiy tushunchalarni shakllantirish yuzasida amalga oshirilgan ishlarning yaxlit,
ochiq, rivojlanuvchi tizimi yaratildi. Mazkur tizimda boshlang’ich sinf
o’quvchilaridan psixologik tayyorgarligi, huquqiy ta’lim-tarbiyalanganlik darajasi
o’rganib chiqildi.
2. Boshlang’ich sinf o’quvchilarida huquqiy tushunchalarni shakllantirishda
oilada, maktabgacha ta`lim muassasalarida va umumiy o’rta ta`lim muassasalarida
huquqiy ta’lim-tarbiyani tashkil etish bo’yicha ko’rsatmalar ishlab chiqildi.
3. Kichik yoshdagi o’quvchilarda dars jarayonida xuquqiy tushunchalarni
shakllantirishning pedagogik jixatlari o’rganildi;
4. Sinfdan tashqari tarbiyaviy tadbirlarni o’tkazish orqali yosh o’quvchilarda
xuquqiy tushunchalarni shakllantirishning o’ziga xos xususiyatlari taxlil qilindi;
5. Boshlang’ich sinf o’quvchilarida xuquqiy tushunchalarni shakllantirish
yuzasidan tajriba sinov ishlari o’tkazildi va samaradorligi taxlil qilindi.
Xulosa qilib aytganda, boshlang’ich sinf o’quvchilarida huquqiy
tushunchalarni shakllantirish uzluksiz ta’lim tizimining keyingi bosqichlarida
uzviy ravishta olib borilishi natijasida o’quvchilarda huquqiy madaniyat shakllanib
muntazam ravishda rivojlanib boradi. Boshlang’ich sinf o’quvchilari va
tarbiyachilari o’quvchilarda huquqiy tushunchalarni shakllantirishda individual
yondoshishi, ularning psixik xususiyatlarini hisobga olishi, qalbiga yo’l topa olishi
lozim, shundagina u jamiyatimizni qurish uchun munosib bo’lgan kelajak avlodni
tarbiyalashning muqaddas ishga munosib hissa qo’sha olgan bo’ladi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
