3 i-bob. Axolini sifatli oziq-ovqat maxsulotlari bilan ta’minlashning asosiy mexanizmalari

Ishning  tarkibiy  qismi. 

Bitiruv  malakaviy  ish    kirish,  ikkita  bob,  xulosa, 

foydalanilgan adabiyotlar ro’yxatidan iborat. Mazkur ishda 6 ta jadval, 2 ta rasm, 1 

ta karta sxema, 2 ta diagrammadan foydalanilgan.  

---

5 

 

        

1-BOB: AXOLINI SIFATLI OZIQ-OVQAT MAXSULOTLARI BILAN 

TA’MINLASHNING ASOSIY MEXANIZMALARI 

 

1.1.

 

   Oziq-ovqat xavfsizligi tushunchasi. 

 

Oziq-ovqat   xavfsizligi   bu  iqtisodiyotning   shunday    holati   bo’lib,  bunda 

jahon  bozorlari  tebranishlaridan  qat’iy  nazar bir  tomondan,  ilmiy  asoslangan  

ko’rsatkichlarga  mos    miqdorlarda,    ikkinchi    tomondan    tibbiy  me’yorlar  

darajasida    iste’molni    qondirish    uchun  shart-sharoit    yaratilgan  holda    aholini  

oziq-ovqat mahsulotlari  bilan  barqaror  ta’minlash kafolatlanadi.  

Oziq-ovqat  xavfsizligi  tushunchasi  birinchi  bor  1974  yilda  Jahon  oziq-

ovqat  sammitida    taklif    qilingan    bo’lib,    “oziq-ovqat    iste’molining    barqaror  

o’sishini  ta’minlash    hamda    ishlab    chiqarish    hajmi    va    narxlarning  

o’zgarishlarini    qoplash    uchun  asosiy    oziq-ovqatlarning    dunyoda    yetarli  

jamg’armalari    har    doim    mavjudligini”  anglatadi.  Keyingi  yillarda  oziq-ovqat 

mahsulotlarining  xavfsizligi  va  to’yimliligi  hamda    shaxsiy    hohishlarni    ham  

inobatga  olish  maqsadida  oziq-ovqat xavfsizligi tushunchasi kengaytirildi.  Oziq-

ovqat    xavfsizligi    sohasida    mavjud    zamonaviy  adabiyotda  juda  ko’p  tushuncha 

va  ko’rsatkichlar  mavjud.  Oziq-ovqat  xavfsizligiga  oid  ko’p  tushunchalar    va  

ko’rsatkichlar    mavjudligiga    qaramay,    mazkur    g’oyaning    o’ta    muhimligini 

hamma  e’tirof  etgan.  1996    yilda    Jahon    Oziq-ovqat    xavfsizligi    sammiti    oziq-

ovqat  xavfsizligini shart  sifatida  belgiladi:  “...barcha  odamlar  o’z  oziqlanish  

ehtiyojlari    va    shaxsiy  hohishlariga    binoan    hamda    faol    va    sog’lom    hayotni  

ta’minlash  uchun  yetarli  miqdorda xavfsiz va to’yimli oziq-ovqat mahsulotlariga 

yetarli va iqtisodiy jihatdan ega bo’la olishi”.  

2001    yilda    oziq-ovqat    xavfsizligi    g’oyasiga    moddiy    va    iqtisodiy  

imkoniyatdan tashqari  ijtimoiy  imkoniyat  tushunchasi  ham  qo’shildi.  Hozirgi  

FAO    belgilagan  tushuncha  mazkur  qo’shimcha  jihatni  quyidagicha  aks  ettiradi: 

“barcha  odamlar  odamlar  o’z  oziqlanish    ehtiyojlari    va    shaxsiy    hohishlariga  

binoan    hamda    faol    va    sog’lom    hayotni  ta’minlash    uchun    yetarli    miqdorda  

xavfsiz    va    to’yimli    oziq-ovqat    mahsulotlariga    ega  bo’lishi  uchun  jismonan, 

---

6 

 

iqtisodiy  va  ijtimoiy  imkoniyatlari  mavjudligi  oziq-ovqat  xavfsizligi  ta’minlandi 

deganidir” 

Oziq-ovqat  xavfsizligiga  erishishning asosiy maqsadi ichki va tashqi salbiy 

ta’sirga bog’liq bo’lmagan holda qayta ishlovchi korxonalarni xomashyo, aholini-  

oziq-ovqat  mahsulotlari  bilan  ta’minlashdir.  U  hatto  valyutaning  yetishmasligi, 

chetdan  mahsulotlarni  olib  kirishda  embargo  (boshqa  mamlakatlar  tomonidan  

to’siqlar  qo’yish) narxlarning o’sishiga bog’liq bo’lmagan bo’lishi kerak.  

Oziq-ovqat xavfsizligiga erishishning muhim shartlari: 



 

har  bir  inson  uchun  oziq-ovqat  mahsulotlarining  yetarli  bo’lishi  (etarli  

miqdorda  uning taklifi); 



 

aholi    barcha    itimoiy    toifalari,    shu    jumladan    kam    taminlangan    aholi  

tomonidan   oziq  -ovqat  mahsulotlarini   sotib   olishning   iqtisodiy    jihatdan  

imkoniyati  (iste’molchilik  talabining to’lov qobiliyati); 



 

me’yorda ovqatlanish uchun yuqori sifatli mahsulotlarni iste’mol qilishning 

yetarli miqdorda bo’lishi. 

FAO  mutaxassislari  fikriga  ko’ra  oziq-ovqat  xavfsizligi  jihatidan  holat 

oziq-ovqat  xavfsizligi  omillari,  ko’rsatkichlari,  ta’minot  barqarorligi,  ega  bo’lish 

imkoniyati va sog’lomligi bilan belgilanadi. Ular quyida batafsil belgilangan.  

Barqarorlik:

  oziq-ovqat  ta’minoti    uzilmasligi    uchun    aholi,    oila    har  

doim  oziq-ovqatga    ega    bo’la    olishi    lozim.    Ular    kutilmagan    hodisalar  

(masalan,    iqtisodiy    yoki    iqlimiy  bo’hron)    yoki    tsiklik    hodisalar    (masalan,  

iqlimiy  oziq-ovqat  tanqisligi)  tufayli  oziq-ovqatdan uzilib qolmasligi lozim.