|
3. Fransiyada ta’lim tizimining o’ziga xos xususiyatlari.
Fransiya jahondagi iqtisodiy rivojlangan mamlaktlar ichida yetakchi o’rinni
egallaydi. Uning ta’lim tizimlari ham qadimiy va boy tarixga ega. Bu mamlakatda «Ta’lim haqidagi» Qonun dastlab 1955 yilda qabul qilinib, 1975 yilda unga bir qator
o’zgarishlar kiritilgan. Fransiyada davlatining xozirgi davrida amal qilayotgan
«Ta’lim haqidagi» Qonuni 1989 yil 10 iyulda qabul qilingan bo’lib, uning
o’zgartirishlariga ta’lim strategiyasida ro’y bergan o’zgarishlar, mamlakatning ichki ,
tashqi siyosatidagi isloxatlar, yuzaga kelgan iqtisodiy sharoitlar, chet el
pedagogikasidagi ilg’or tajribalarning mamlakat ta’lim tizimiga kirib kelishi, o’quv
fanlarining uyg’o’nlashuvi va boshqalar sabab bo’ldi
Fransiyada ta’limning asosiy maqsadi shaxsni har tomonlama kamol topishini
ta’minlash, uni mustahkam faoliyatga tayyorlsh, bozor munosabatlari sharoitida
o’quvchilarni tadbirkorlikka, ishbilarmonlikka, omilkorlikka o’rgatish shunga
yarasha kasb-korga ega qilishdan iborat.Bu yerda davlat maktablari, xususiy
maktablar, oraliq maktablar mavjud.O’qitiladigan fanlar ichida franso’z tili va
adabiyoti, o’qish va yozuv aloxida ahamiyatga molik. Ular uchun dars vaqtining 30
foizi ajratiladi. O’rtacha xaftalik soatlar 26 soatdan iborat, darsning davomiyligi esa
60 daqiqa. O’quv yili 5 chorakka bo’linadi. Fransiyada maktablarida boshlang’ich
guruhlarda o’qish ertalabki va tushdan keyingi qismlarga bo’linadi.Ertalab
o’quvchilar ona tilidan,tushdan keyin esa matematika va boshqa fanlardan saboq
oladilar.
Fransiya ta’limida bolalarning gudaklik chog’idanoq maktabda o’qitish uchun
tayyor holda olib kelish g’oyat muhim masaladir. Bu bosqichda tarbiyalanuvchilar
quyidagigicha tabaqalashtirilgan:
-kichik guruh 2-4 yosh,
-o’rta guruh 4-5 yosh,
-katta guruh 5-6 yosh.
5-6 yoshlilar maktabga tayyorlov guruhi bo’lib, ularga Fransiyada shu
yoshdagi bolalarning 100 foizini qamrab olingan . Bolalarni maktabga tayyorlash
uchun alohida dastur va darsliklar mavjud.
Fransiyada boshlang’ich ta’lim maktablariga 6 yoshdan 11 yoshgacha bo’lgan
bolalar jalb qilinadi . Boshlang’ich maktab bepul va majburiy. Uning vazifasi o’qish,
yozish, hisoblash malakasini berishdir. O’quv mashg’ulotlari ertalab soat 9 dan 12
gacha hamda soat 14 dan 16 gacha 5 soat davom etadi. Maktabda ovqatlanish pullik,
lekin arzonlashtirilgan narxlarda. Boshlang’ich guruhlarda o’qish uch bosqichda
amalga oshiriladi:
Tayyorlov bosqichi.
Elementar kurs (bu bosqich ikki yil davom etadi).
Chuqurlashtirilgan bosqich.
Dasturlarda o’quv fanlarining barchasiga uch bosqich bo’yicha aniq, aloxida –
aloxida talablar qo’yilgan.
1990 yildagi xukumat qaroriga muvofiq bolalar bilimi va qobiliyatiga qarab
,dars jadvalini tabaqalashtirilgan holda tuzish xuquqi berildi. O’quvchilar 11 yoshda
boshlang’ich maktabni tugallab, o’rta maktabga o’tadi. O’rta ta’lim esa kollejlarda va
liseylarda amalga oshiriladi. O’rta ta’lim ikki bosqichda amalga oshiriladi . O’rta
ta’lim ikki bosqichda beriladi. Birinchi bosqich (11 yoshdan15 yoshgacha) 4 yil
bo’lib,eng kichik guruh 6-guruh, 5,4-o’rta guruh hisoblanadi.
Oliy ta’lim universitetlarda uch davrda amalga oshiriladi. Birinchi davr umumiy
bo’lib, o’qish muddati ikki yil. Ikkinchi davrda o’qish bir yil davom etadi. Talablar
uni magistr darajasi bilan yakunlaydi. Uchinchi davrda o’qish bir- ikki yil bo’lib,
Bunda:
- biron bir fanni chuqurlashtirib urganganligi haqida diplom (bir yil);
- davlat doktorlik dissertasiyasi-biron bir sohani mukammal o’rganib, dissertasiya
yozish kabi xujjatlar olish mumkin.
Fransiyada oliy ma’lumot va ixtisoslik beruvchi oliy texnologik institutlar mingdan
ortiq. Uchinchi davrda doktorlik dissertasiyasi (ikki yil) tayyorlanadi. Ular odatda
sanoat, maishiy xizmat ko’rsatish, informatika mutaxassisliklariga ixtisoslashgan.
O’qish muddati ikki yil bo’lib, sakkiz xaftalik ishlab chiqarish amaliyotini ham
ko’zda tutadi.
Sirtqi ta’lim shaxobchalari juda keng bo’lib, u 500 turdagi o’rta , oliy, professional ma’lumot berishni tavsiya etadi. Fransiyada maktab rahbarligi lavozimiga erishmoq
uchun ta’limga rahbarlik qilishdan saboq beruvchi maxsus markazlarda o’qiydilar.
Bunday markazlar ular rahbarlik qilish,maktab iqtisodiyotini boshqarish, ta’limdagi
yuridik masalalar, qonunchilik, ota onalar bilan ishlash, madaniy-ma’rifiy ishlarni
tashkil etish, jamoada yaxshi ruxiy muhitni barpo etish kabi jihatlarni o’rganadilar.
O’qishni yakunlagach suhbatdan, test imtixonlaridan utadilar. Direktor dars
bermaydi. Uning ish faoliyati ikki yil davomida diqqat bilan ko’zatib boriladi. Shu
ikki yil davomida maktab direktori iste’dodli tashkilotchi, yetuk rahbar sifatida
faoliyat ko’rsata olmasa, u bu lavozimdan olib tashlanadi. Maktab o’qituvchilariga
qo’yilgan talab Fransiyada uta yuqori. Ayniqsa , boshlang’ich maktablarda o’qituvchi
o’z kasbini ustasi, ajoyib notiq, san’atkor, musiqachi, sportchi, tashkilotchi, namuna
li xulqatvor egasi bulmog’i lozim.
O’qituvchilar o’z nazariy – uslubiy malakalarini oshirishga katta ahamiyat beradilar.
Malaka oshirish kurslaridan utish uchun aniq muddat belgilab qo’yilmagan.
O’qituvchilar o’z ixtiyori bilan test markazlarida imtixon topshiradi. Shu imtixonlar
davrida o’qituvchi faoliyatida ayrim nuqsonlar sezilib, malaka oshrishga extiyoj
aniqlansa, o’z vaqti va mablag’lari xisobiga malaka oshiradilar.
2000 yilda Fransiya maktablaridagi axvol sinchiklab o’rganilib, o’quvchilarning
ko’pchligi darslarga kirmay, boshqa ishlar bilan mashg’ul ekanligi aniqlanib, bu
kamchlikni tuzatish uchun choralar kurilmoqda. Chunki aynan darsga kirmay yurgan
bolalar o’rtasida giyoxvandlik va xuquqlarni bo’zish kabi xolatlar ko’p uchraydi.
Umuman, Fransiyada ta’lim tizimini rivojlantirish uchun katta mablag’lar ajratiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
