3. Elektr apparatlarining nazariy asoslari

mexanikaviy rezonans

 deyiladi. Mexanikaviy rezonans 

to’liq

 va 

noto’liq

 bo’lishi 

mumkin. 

To’liq  rezonans 

konstruktsiyaning  xususiy  tebranishlar  chastotasi,  teng  bo’lgan 

musbat  va  manfiy  amplitudalar  EDK  tebranishlar  chastotasi  bilan  aniq  mos 

tushganida kuzatiladi. 

Noto’liq 

rezonans  chastota  va  teng  bo’lmagan  musbat  va  manfiy  amplitudalar 

EDK tebranishlar chastotasi bilan to’liq mos tushmaganida kuzatiladi. 

   Mexanik  rezonansga  yo’l  qo’ymaslik  uchun  konstruktsiyaning  xususiy 

tebranishlar  chastotasi    EDK  chastotasidan  farqlanishi  va  shu  bilan  birga  xususiy 

tebranishlar chastotasi EDK chastotasidan pastroqda joylashishi kerak. 

    Masalan, agar shinalarning xususiy tebranishlar chastotasi < 200 Gts bo’lsa unda 

xususiy  chastota  EDK  chastotasiga  yaqinlashadi  (50–100  Gts).  Bunda 

o’tkazgichlarga ta’sir qilayotgan EDK qiymati o’nlarcha marotaba ortadi. 

Konstruktsiyalashda  shinalarning  erkin  uzunligini  tanlash  xisobiga  rezonans 

extimolini  chetlashtirishga  intilinadi.  Shinalarni  egiluvchan  maxkamlanishi 

xususiy  tebranishlar  chastotasini  kamaytiradi.  Shinalar  konstruktsiyasini  mexanik 

mustaxkamlik zaxirasi bilan ijro etish maqsadga muvofiq bo’ladi. 

    Chap qo’l qoidasi asosida quyidagicha xulosa qilish mumkin: 

-o’tkazgichlar  bir  tekislikda  joylashganida  EDK  xam  shu  tekislikda  bo’ladi, 

induktsiya  esa  o’tkazgichlar  joylashishiga  nisbatan  perpendikulyar  tekislikda 

bo’ladi. 

- paralel o’tkazgichlarda tok yo’nalishi bir xil bo’lganida EDK bir biriga tortiladi, 

toklar yo’nalishi qarama qarshi bo’lganida esa bir biridan qochadi.  (3.2.1- rasm.);  

 

---

 

3.2.1-rasm. EDK xarakat yo’nalishining toklar yo’nalishiga bog’liqligi. 

 

- to’g’riburchakli noparalel o’tkazgichlarda ularning o’qlarini bir birlari bilan 

kesishgunga qadar davom ettiriladi. Agar xosil bo’lgan burchakda tok bir 

o’tkazgichdan ikkinchisiga burchak orqali o’tsa EDK o’tkazgichlar xosil qilgan 

burchakni kengaytirishga intiladi. Agar burchak taraflaridagi toklar bir-biriga 

qarama-qarshi yo’nalgan bo’lsa burchakni kichraytirishga intiladi o’tkazgichlar esa 

bir biriga yaqinlashadi.  (3.2.2- rasm).  

 

3.2.2-rasm. Toklar yonalishini o’tkazgichlar xarakati geometriyasiga bog’liqligi