3 бўлим: Шўр ерларда доривор ўсимликларнинг интродукцияси ва биологик хусусиятлари

- Аниссимон арпабодиён - Анис обыкновенный (Anisum vulgare Gaertп.).
Аниссимон арпабодиён - Apiaceae оиласига мансуб 1 йиллик культиген ўтдир. Ўсимлик Европанинг Шарқий ҳудудларида маданий ҳолда экилади. Доривор хом-ашё сифатида уруғдан фойдаланилиб, унинг таркибида анис мойи мавжуд. Анис мойи расмий тиббиётда йўталга қарши, ошқозон-ичак касалликларини даволашда ва бошқа доривор препаратларга таъм бериш мақсадида фойдаланилади. Ўсимликларнинг ер устки қисмлари эса парфюмерия ва озиқ-овқат саноатида ҳид берувчи қўшилмалар сифатида ишлатилади [87,197].
Шўр тупроқларда аниссимон арпабодиён уруғдан интродукция қилинди. Ўсимликларнинг уруғ унувчанлиги -3,1% ва сақланиши -33,3% ни ташкил этди.
Вегетация давомида ўсимликлар жуда суст ўсади. Июн ойининг ўрталарида асосий поялар 13,4±1,66 см га етиб, уларда 7,6±1,50 та барг ҳосил бўлади. Вегетация охиригача ўсимликларда бошқа ўзгариш кузатилмайди. Сентябр ойига келиб барглар 100 % сарғаяди ва асосий поянинг 35-40 % ёғочланади (3.8 - жадвал).
- Экма седана - Чернушка посевная (Nigella sativa L.).
Экма седана - Ranunculaceae оиласига мансуб 1 йиллик ўтсимон ўсимликдир. Табиий ҳолда Эрон-Турон, Циркумбореал ва Ўрта Ер денгизи флора воҳасининг кенг ареалларида учрайди. Ўсимлик Молдова, Украина, Россия, Кавказ орти ва Ўрта Осиёнинг бир қатор ҳудудларида маданий ҳолда ўстирилади [97].
Шўр тупроқларда ўсимликларнинг интродукцияси уруғдан амалга оширилди. Уруғ унувчанлиги ўртача шўрланган тупроқларда 18,7% ва сақланиши -5,6% ни ташкил этди. Кучли шўрланган тупроқларда бу кўрсаткичлар (47,7% ва 100%) юқори бўлсада, вегетация давомида ўсимликларнинг ўсиши суст бўлди. Яъни, ўртача шўрланган тупроқларда ўсимликлар асосий поялари 12,5±2,13 см гача етиб, уларда ўртача 21,6±4,27 та барг ҳосил бўлганда, кучли шўрланган тупроқларда асосий поялар тегишли ҳолда ўртача 4,9±0,70 см ва 14,8±1,68 та бўлади. Шўрланиш даражаси юқори бўлган тупроқларда ўсимликларнинг ҳолати вегетация бошиданоқ ёмонлашади ва июн ойининг бошида сарғайиб, қуриб қолади (3.8, 3.9 - жадваллар).
Шундай қилиб, экма седананинг шўр тупроқларга чидамсиз эканлиги маълум бўлди.