3. Atom tuzilishi va tarkibi. Atom yunoncha – atomos bo’linmas degan manoni anglatadi. Eramizdan avvalgi 460-370-yillarda

28. Vodorodning uchta izotopi bor. Ularning
yadrosidagi neytronlar sonini (atom massasi ortib borish tartibida) aniqlang.
37. Izotonlar keltirilgan qatorni tanlang.
A) ¹³⁶Xe, ¹³⁸Ba, ¹³⁹La, ¹⁴⁰Ce B) ¹³⁷Xe, ¹³⁷Ba, ¹³⁸La, ²⁰¹Hg C) ⁴⁰Ar, ⁴⁰K, ⁴⁰Ca, ⁴⁰Cl
_D) ³⁴_Cl, ³⁶_Cl, ³⁸_Cl, ³⁹_Cl
38. Quyidagi atom va ionlar: Ne, Na⁺, F^- uchun bir xil qiymatga ega bo’lgan kattaliklarni ko’rsating.
A) elektronlar soni; B) neytronlar soni
C) massa soni; D) protonlar soni
39. Quyidagi ionlardan qaysilari izoelektronli bo’ladi?

A) 0,1,2 B) 1,2,3 C) 1,1,2 D) 1,2,2
29. Og’ir suv oddiy suvdan nima bilan farq qiladi?
^{A) Na  ,O 2 , Fe3 ,Ca 2}
_{C) Na} ^ _{, Mg} ^2 _,O ^2 _{, F} ^{
B) Cr 3 ,Cl  , F  , Al 3}
_{D) F} ^ _{, Zn} ^2 _{, Mg} ^2 _{, Al} ^3

A) qo’shimchalarning miqdorining ko’pligi; B) kislorodning izotop tarkibi;
C) vodorodning izotop tarkibi;
D) molekulasida protonlar soning har xil bo’lishi.
_{30. Qaysi qatorda faqat izotoplar keltirilgan?}
A) ¹⁶O, ³²S, ¹²C; B) ⁴¹K, ⁴¹Ca, ⁴¹Se; C) ⁴⁰Ar, ⁴⁰K, ⁴⁰Ca; D) ¹⁶O, ¹⁷O, ¹⁸O;
_{31. Izotoplar joylashgan qatorni ko’rsating.
A)} ³²_S, ¹⁶_O, ¹²_{C B)} ⁴⁰_K, ⁴⁰_Ar, ⁴⁰_Ca
C) ⁵²Cr, ⁵⁵Mn, ⁵⁶Fe D) ³⁹K, ⁴⁰K, ⁴¹K
40. Izoelektron (teng elektronli) moddalarni aniqlang.
^{A) N}₂^{:CO B) CO}₂^{:CO C) N}₂^:O₂ ^{D) H}₂^:Cl₂
41. Izoelektronli zarrachalarni toping.
1) metan 2) ammiak 3) vodorod ftorid
4) ammoniy ioni 5) ftor atomi; 6) ftor anioni
A) 1,2,3 B) 1,2,3,4,6 C) 3,4,6 D) 3,4,5,6
42. Elektronlar soni bir xil bo’lgan zarrachalarni
aniqlang.
_1)Сr ^6 _;2)P^3 _;3)Fe^3 _;4)Fe ^2 _;5)Mn^7 _;6)S ^2 _;7)Ca ^2 _;

_{32.
16О 17 О 18О}

₈ ^, ₈ ^, ₈
larning atomlari o’zaro qanday
_8)Ar;9)Se^2 _;10)Si^4 _;

elementar zarrachalarning soni bilan farq qiladi?
1) elektronlar; 2) protonlar; 3) neytronlar;
A) 1 B) 2 C) 1 ва 2 D) 3
33. Izobarlarga tegishli ta’rifni toping.
A) 1,2,4,8,9 B) 3,4,8,10
C) 5,6,8,9 D) 1,2,5,6,7,8
43. Quyidagi qaysi atom yoki ionlar juftida elektronlarga nisbatan protonlarning soni ko’proq?

^{A) yadrosidagi protonlar soni bir xil, neytronlar}
_{A) Na} ^_ваCl ^
_{B) K} ^_ваCl ⁰

soni har xil bo’lgan atomlar;
_{B) yadrosidagi neytronlar soni bir xil, protonlar}


C) Cu


^2ваCl ^


D) K


^ ваCa ^2

soni har xil bo’lgan atomlar;
44. Qaysi zarrachada elektronga nisbatan protonlar
ko’proq?

A) Na B) Na⁺ C) S D) S ^2-
45. Qaysi birikmada protonlar sonining neytronlar
soniga bo’lgan nisbati birdan katta?
^{A) NaH B) H}₂^{Te C) LiH D) H}₂^O
46. Qaysi metallning nitrididagi elektronlar soni
uning oksididagiga qaraganda 2,5 marta ko’proq bo’ladi.
A) Ca B) Cu C) Fe D) Mg
47. Qaysi birikmada protonlar va neytronlar
nisbati 5:3 ga teng?
^{A) NH}₃ ^{B) H}₂^{O C) HF D) CH}₄
48. Elektronlar nisbati 1:4 bo’lgan ammiak va
kislorod gazlari aralashtirildi. Aralshmaning
geliyga nisbatan zichligini aniqlang?
A) 6,93 B) 27,78 C) 5,25 D) 6
49. Elektronlar soni nisbati 1:2 bolgan kislorod va metan aralashmasining havoga nisbatan zichligini toping.
A) 1,54 B) 0,93 C) 1,24 D) 0,68
50. Vodorodning uch xil izotopi: H, D va T lardan nechta 2 atomli molekula hosil qilish mumkin?
A) 6 B) 3 C) 4 D) 1
51. Uch xil vodorod va ikki xil azot: N- 14, N-15
izotoplaridan foydalanib, Mr =19, Mr = 21 bo’lgan ammiak molekulalaridan necha xil hosil qilish mumkin?
_{A) 3 va 4; B) 4 va 3; C) 3 va 3; D) 3 va 2.}
52. Atomning massasi 5,845•10^-26 kg ga teng. Uning yadrosidagi protonlar soni 17 ta ekanligi
ma’lum bo’lsa, undagi neytronlar sonini toping.
_{A) 17 B) 18 C) 19 D) 20}
53. Atomning massasi 6,179•10^-26 kg ga teng. Uning yadrosidagi protonlar soni 17 ta ekanligi
ma’lum bo’lsa, undagi neytronlar sonini toping.
A) 17 B) 18 C) 19 D) 20
54. Barcha zarrachalarining 37,5% qismi neytronlardan iborat bo’lgan kalsiy atomiga izobar bo’lgan kaliy atomining neytronlar sonini toping.
A) 20 B) 24 C) 25 D) 44
55. Xrom atomida protonlar barcha zarrachalarning
30% ni tashkil etadi. Ushbu atomning qanday zaryadli ionida elektronlar barcha zarrachalarning
28,2% ini tashkil etadi?
_{A) +3 B) +2 C) +4 D) +6}
56. Uch xil vodorod va ikki xil azot: ¹⁴ N va ¹⁵N
massali izotoplaridan foydalanib hosil qilingan eng og’ir ammiak molekulasida nechta neytron mavjud?
A) 14 B) 10 C) 12 D) 16
57. Barcha zarrachalarining 36% i neytronlardan iborat bo'lgan oltingugurt atomiga izoton bo’lgan xlor atomida musbat nuklonlar yadroning necha foizini tashkil qiladi?
_{A) 54 B) 45,93 C) 51,43 D) 48,57}
58. Fe⁺³ ionida elektronlar barcha zarrachalarning
28,75% ini tashkil etadi. Unga izoton bo’lgan xrom atomining nisbiy atom massasini toping.
A) 54 B) 53 C) 55 D) 52
59. Uchinchi elektron pog'onada 13 ta elektron
bo'lgan atom va ionlarni tanlang.
1) xrom; 2) kobalt (III) kationi;
3) temir (III) kationi; 4) nikel (III) kationi;
5) marganes (II) kationi.
A) 2,4,5; B) 1,3,5; C) 1,3,4; D) 1,2,3.
60. Izotoplar tushunchasining to'g'ri ifodasini toping.
A) neytronlar soni bir xil, lekin protonlar soni bar xil bo'lgan atomlar
B) protonlar soni bir xil, lekin yadrodagi neytronlar soni har xil bo'lgan atomlar
C) protonlar va neytronlar soni bar xil, lekin ularning massalari yig'indisi bir xil bo'lgan
atomlar
D) protonlar va neytronlar soni bir xil bo'lgan
atomlar

_{Izotoplarning o’rtacha massasini topish.}

_{1. Agar tabiiy kislorod tarkibida 95 %} ¹⁶_O,
4 % ¹⁸O va 1 % ¹⁷O bo’lsa, elementning atom massasi qanchaga teng bo’ladi?
A) 16,09 B) 16,068 C) 16,012 D) 15,999
11. Xlorning ³⁵C1 va ³⁷Cl izotoplari ma'lum, uning nisbiy atom massasi 35,45 bo'lsa, izotoplarning molyar ulushlari qanday bo'ladi?
A) 80 % ³⁵Cl; 20 % ³⁷Cl
_{B) 79,5 %} 35_{Cl; 20,5 %} 37_Cl

2. Tabiatda misning o’rtacha nisbiy atom
_{massasi 63,5. U} ⁶³_{Cu va} ⁶⁵_{Cu izotoplaridan}


C) 70,5 %


³⁵Cl; 29,5 %


37_Cl

_{iborat. Tabiiy misdagi 63Cu izotopining massa}
D) 77,5 %
³⁵Cl; 22,5 %
37<sub>Cl


20 22</sub>

12. Nisbiy atom massasi 20,2 bo'lgan neonning
Ne va Ne

ulushini (%) toping.
_{A) 25 B) 45 C) 55 D) 65 E) 75}
3. Tabiiy rubidiy tarkibida ikkita izotop ⁸⁵Rb va ⁸⁷Rb bo’ladi. Rubidiyning nisbiy atom
massasi 85,47 ga teng. Har qaysi izotopning massa ulushini foizlarda aniqlang.
_{A) 75; 25 B) 72; 28 C) 76,5; 23,5 D) 50; 50}
4. Tarkibida molyar ulushi 7,3 % ⁶Li va 92,7 % ⁷Li bo'lgan litiyning nisbiy atom massasi topilsin.
5. Tarkibida 77,5% ³⁵C1 va 22,5 % ³⁷Cl bo'lgan xlor elementining nisbiy atom massasi topilsin
A) 35,45 B) 35,69 C) 35,23 D) 36
6. Tarkibida 73% ⁶³Cu va 27% ⁶⁵Cu bo'lgan mis elementining nisbiy atom massasini toping.
_{A) 63,54 B) 65,5 C) 64,6 D) 65}
7. Tarkibida molyar ulushlari 92,3% ²⁸Si, 4,7% ²⁹Si va 3,0% ³⁰Si bo'lgan kremniy elementining nisbiy atom massasini toping.
_{A) 29,2 B) 28,5 C) 26,4 D) 28,1}
8. Tarkibida molyar ulushlari 90% ²⁰Ne, 10% ²¹Ne bo'lgan neon elementining nisbiy atom massasini toping.
_{A) 20,2 B) 20,4 C) 21 D) 22}
9. Uglerodning ¹²C va ¹³C izotoplari ma'lum, agar uglerodning nisbiy atom massasi 12,011 bo'lsa, izotoplarning molyar ulushlari qanday bo'ladi?
A) 98,9% va 1,1%; B) 98,8% va 1,2% C) 98,5% va 1,5%; D) 98,2% va 1,8%.
izotoplari ma'lum bo'lsa, ularning molyar ulushlari qanday bo'ladi?
A) 80 % va 20 % B) 90 % va 10 % C) 60 % va 40 % D) 75 % va 25 %
13. Nisbiy atom massasi 10,81 bo'lgan tabiiy bor ¹⁰B
izotopining molyar ulushi 19,6 % bo'lsa, borning yana qanday izotopi bo'ladi?
14. Vodorodning uch xil izotopi: H, D va T lardan nechta 2 atomli molekula hosil qilish mumkin?
<sub>A) 6 B) 3 C) 4 D) 1
15. Uglerodning</sub> ¹²_{C va} ^l3_{C, kislorodning} ^l6_O, ¹⁷_{O va} ¹⁸_O
izotoplaridan nechta CO tarkibli oksidlar hosil bo'lishi mumkinligini toping.
16. Vodorodning ¹H; ²H; ³H va kislorodning ¹⁶О, ¹⁷O va ^l8O izotoplari ishtirokida nechta H₂O tarkibli birikmalar hosil bo'lishi mumkinligini toping (Javob: 18).
17. Uglerodning ¹²C, ¹³C va vodorodning ¹H, ²H, ³H
^{izotoplaridan nechta CH}₄ ^{turidagi birikmalari hosil bo'ladi?}
<sub>(Javob: 24).
18. Kremniyning</sub> ²⁸_Si, ²⁹_Si, ³⁰_{Si va vodorodning} ¹_H, ²_H, ³_H
^{izotoplaridan nechta SiH}₄ ^{turidagi birikmalari hosil bo'ladi?}
_{(Javob:36).
24}

_{10. Bromning} ⁷⁹_{Br va} ⁸¹_{Br izotoplari ma'lum, uning nisbiy atom}
^{19. Tabiatda magniyning 75%
Mg izotopi,}

_{massasi 79,9 bo'lsa, izotoplarning molyar ulushlari qanday
X%} ²⁵
Mg va Y% ini
²⁶_{Mg ozotopi tashkil}

_{bo'ladi? A) 0,55} ⁷⁹_{Br; 0,45} ⁸¹_{Br B) 0,60} ⁷⁹_{Br; 0,40} ⁸¹_{Br C) 0,50} ⁷⁹_Br;
0,50 ⁸¹Br D) 0,56 ⁷⁹Br; 0,44 ⁸¹Br
qiladi. Magniyning o’rtacha nisbiy atom
massasi 24.3 bo’lsa, “X” ni toping?
A) 5 B) 20 C) 15 D) 10

_{ELEKTRON FORMULALAR.}

1. Na

2. Al

3. S


_{1. K}
2. Ca

3. Sc

4. Ti


_{5. V}
6. Cr

7. Cu

8. Ga


_{9. As}
10. Br

11. Ag

12. Ce


_{13. U}
14. Pu

15. Au

1. Qaysi javobda «orbital» tushinchasi to’g’ri ta’riflangan?
A) elektron harakatlanuvchi trayektoriya;
B) atomning elektron bo’lishi mumkin bo’lgan nuqtasi;
C) yadro atrofida elektronning bo’lish ehtimoli eng katta bo’lgan fazo;
D) elektron joylashgan ma’lum energetik sath.