3. Atom tuzilishi va tarkibi. Atom yunoncha – atomos bo’linmas degan manoni anglatadi. Eramizdan avvalgi 460-370-yillarda

Zomin tumani 25-maktab

Alimqulov Sirojiddin

3. Atom tuzilishi va tarkibi.
Atom yunoncha – atomos bo’linmas degan manoni anglatadi.
Eramizdan avvalgi 460-370-yillarda yashagan olim Demokrit tabiatdagi barcha narsalar juda kichik yani “atom”lardan tashkil topgan va atom bo’linmaydigan deb aytgan
865-925-yillarda yashagan Markaziy osiyolik Abu Bakr Muhammad ibn Zakariyo
Ar-Roziy atomlar bo’linadigan zarrachalar bo’lib,ularning ichi bo’shliq va mayda bo’lakchalardan iborat bo’ladi dega fikrni aytgan.
979-1048-yillarda yashagan Abu Rayhon Beruniy atomlarni bo’linmaydigan
zarrachalardir deb qaraydigan olimlarga qarshi o’z fikrini biladiradi va atomlarni bo’’linadigan (lekin cheksiz emas) mayda zarrachalar ekaninin etirif etadi.
1911-yilda Ingiliz olimi E.Rezerford atomlar bo’linmaydigan sharsimon zarrachalardir deb qaraydigan g’oyalarni inkor etadi va atom tuzilishining planetar modelini taklif etadi.
Rezerford tajribasi;
Tabiy radioaktiv elementlardan ajralib chiqayotgan alfa zarrachalarni metaldan
yasalgan juda yupqa plastinkadan o’tkazadi.Metall plastinkadan alfa nurlarning juda ko’p qismi o’z yo’nalishini o’zgatirmasdan o’tib ketadi ayrimlari sal yo’nalishini o’’zgartiradi.Faqat juda oz qismi 8 mingtadan bittasi o’z yo’nalishini butunlay o’zgartiradi.
₊
⁺

Alfa zarracha oltindan yasalgan metall qog’oz

Rezerford o’z tajribalaridan xulosa qilib atomning planetar modelini taklif etdi.
1) Atom markazida musbat zaryadlangan yadro bo’ladi.
2) Yadro atrofida manfiy zaryadlangan elektronlar harakatlanib turadi.
3) Atom yadrosining zaryadi elementning tartib raqamiga teng
4) Yadrodagi protonlar soni elektronlar soniga teng bo’ladi. “+ “ musbat zaryadlangan yadro
_{ē “ē” manfiy zaryadlangan elektronlar}

+

Atom – musbat zaryadlangan yadro va uning atrofida harakatlanib yuruvchi manfiy zaryadlangan elektronlardan iborat elektroneytral zarracha.
M; Al Tartib raqami – 13
Protonlari 13 ta
Yadro zaryadi +13
Elektronlari -13 ta
Zamonaviy tasavvurlarga ko’ra barcha element atomlarning yadrolari proton va neytrolardan iborat.