3-amaliy mashg’ulot. Mexanik energiya ishlab chiqaradigan dvigatelning umumiy tuzilishi va ishlash jarayonini o‘rganish

IV. CHiqarish jarayoni – porshen yuqoriga xarakatlanganda chiqarish klapani ochiladi va yonishdan hosil bo‘lgan gazlar tashqariga chiqariladi.
Dvigatelni to‘xtovsiz bir maromda ishlashini ta’minlash uchun u o‘zaronihoyatda yuqori aniqlikda ishlaydigan 2 ta mexanizm va 5 ta tizim bilan ta’minlangan.
Krivoship shatun mexanizmi - aralashmani yonishi natijasida hosil bo‘lgan bosim ta’sirida pershinning ilgarilanma-qaytma harakatini tirsakli valning aylanma xarakatiga aylantirib beradi.
Gaz taqsimlash mexanizmi – ishchi aralashmani kerakli paytda ssilindrga kiritish va ishlab bo‘lgan gazni tashqariga chiqarib yuborishga xizmat qiladi.
Ta’minlash tizimi – dvigatelni turli rejimda ishchi aralashma va toza havo bilan tejamkor ta’minlash uchun xizmat qiladi.
Sovutish tizimi – dvigatellarning yuqori haroratda ishlaydigan qismlarini belgilangan rejimda sovutib turishi uchun ishlatiladi.
Moylash tizimi – dvigatelning o‘zaro xarakatlanadigan qismlarining yuzalarini yoyilishidan saqlash va yoyilishdan hosil bo‘lgan chiqindilardan tozalash uchun ishlatiladi.
O‘t oldirish tizimi – benzinli, gazli dvigatellardassilindr ichidagi ishchi aralashmani yoqish uchun ishlatiladi.
YUrgazib yuborish tizimi – dvigatel ishlamay (turg‘un holatda) turganda, tirsak valni aylantirish hisobigassilindrdagi ishchissiklni boshlanishini ta’minlavchi tizimdir
Ichki ynuv dvigatellari quyidagi turlarga bo‘linadi:

1. 
   O‘rnatilishiga qarab - ko‘chma va muqim o‘rnatilgan dvigatellar.
   
2. 
   Ishssikliga qarab - to‘rt va ikki taktli dvigatellar.
   
3. 
   Ishchi aralashmasini hosil qilishga qarab – aralashmanissilindrdan tashqarida (benzinli va gazli) vassilindr ichida (dizelli) hosil qilish.
   
4. 
   Ishchi aralashmani yoqish usuliga qarab – elektr uchquni yordamida (benzinli) va aralashmani yuqori bosimda siqish (dizelli) yordamida.
   
5. 
   Qo‘llanadigan yoqilg‘i turiga qarab – benzin, gaz va dizel yoqilg‘isi
   
6. 
   Silindrlar soniga qarab - bir, ikki va h.ssilindrli dvigatellar.
   
7. 
   Silindrlarni joylashishiga qarab – vertikal (tik), gorizontal (yotiq) va V-simon o‘rnatilgan
   
8. 
   Aralashmanissilindrga to‘ldirish usuliga qarab - oddiy (porshen yordamida), qo‘shimcha kuch ostida to‘ldirish (kompressor yordamida)
   
9. 
   Sovutish usuliga qarab - suyuqlik va havo yordamida sovutiladigan turlarga bo‘linadi.
   

4. Ish bo‘yicha hisobotda: Ishning maqsadi, kerakli jihozlar, dvigatelning vazifasi, tuzilishi (3b-rasm) va ishlash jarayoni hamda turlari ko‘rsatiladi.
Nazorat savollari
1.Ichki yonuv dvigatelining vazifasi va ishlash jarayonini tushuntiring;
2. Dvigatelning ishlashi davomida qanday jarayonlar amalga oshiriladi?
3. Dvigatellar qanday turlarga bo‘linadi?
4. O‘zbekiston sharoitida qaysi turdagi sovutish tizimiga ega bo‘lgan
dvigatellardan foydalanish ma’qul deb o‘ylaysiz?