3-amaliy mashg’ulot mavzu: Yo‘l poyini qurish ishlari hajmini aniqlash va zarur bo‘lgan mashina- mexanizmlar otryadini shakllantirish, yetakchi mexanizmlarni tanlash va ish unumdorligini aniqlash

3-AMALIY MASHG’ULOT


Mavzu: Yo‘l poyini qurish ishlari hajmini aniqlash va zarur bo‘lgan mashina- mexanizmlar otryadini shakllantirish, yetakchi mexanizmlarni tanlash va ish unumdorligini aniqlash.
Ko’tarmalarining bir qatlamida har-xil gruntlarni ishlatish man etiladi, faqat istisno tariqasida loyihada bu masalalar hal etilgan bo’lsagina ruxsat etiladi. Har-xil turdagi gruntlar qo’llanilganda ularni alohida gorizontal qatlamlar bilan yotqizish lozim. Bunda ko’tarmaning ustki qismini mustahkam, turg’un, tabiiy omillar ta’siri va trans’ort vositalari qatnoviga chidamli gruntlardan qurish lozim.
Ko’tarma gruntini dastlab ishchi belgidan balandroq tarzda to’kib olinadi, so’ng bulgdozer yoki avtograyder bilan uning chetlaridan o’rtasiga qarab yo’l poyining butun kengligida, yonbag’irlarni ham hisobga olgan holda suriladi va zichlashishlari ham bajariladi. Yon bag’irlarga yoki chetlariga qo’shimcha grunt surish man etiladi.
Qiyaliklarning nishabi 1:5 dan ko’p bo’lgan yerlarda, yer yuzasida to’shamaning asosi kengligiga teng bo’lgan ko’tarma bilan gruntni jipslashtiruvchi va siljishga qarshi supachalar qilinadi.
Qiyaliklarni zichlash uchun kerakli bo’lgan asbob uskunalar ko’rsatilmagan xollarda, ko’tarma chetidan qiyaliklarga yondoshgan joylarni loyihadagi ko’tarma enidan 0,3-0,5 m kengroq qilib ko’tariladi. Ko’tarmaning balandliga 2,0 m dan kam bo’lib, qiyaliklarining nishabi 1:2 dan kam bo’lsa, yirik toshli va qumli gruntlardan foydalanilganda, kengaytirish zarur bo’lmaydi.
Ortiqcha gruntlar qiyaliklar tekislanayotgan paytda, ko’tarmani ko’tarish yakunida olinadi va yo’l poyi chetlarini to’lg’azishda, yo’ldan chiquvchi tarmoqlar qurishda, rekulg’tivatsiya va hokazolarda ishlatiladi.
Har bir qatlam loyihada ko’rsatilgan bo’ylama nishablikni ta’minlagan holda tekislanadi. Zichlashdan oldin yotqizilayotgan qatlamning yuzasi ikki tomonga yoki bir tomonga yo’l poyi qirg’og’i tomon 20-40%₀ qiyalikda tekislanadi.
Yo’l poyining qatlamlarini yotqizishda tuproq tashiyotgan transport vositalari harakatlanishi yo’l poyinig kengligi bo’ylab tartibga solinishi lozim.

9-rasm. Ekskovator
Ekskovatorning ish unumdorligi:
m³/soat (25)
Bu yerda: q - ekskovator cho’michining hajmi, m³ (A-4, J-7)
- sikl vaqti, soat
q<0.65 = 0,004 s,
q>0.65 = 0,005 s,
- gruntlarni yumshatish koeffitsienti
(gilli gruntlar uchun) = 1,1
(qumli gruntlar uchun) = 1,2
- gruntni karerda ishlash qiyinchiligini hisobga oluvchi koeffitsient (A-4, J-2)
- gruntni transportga ortishda hamda yonga tashlashda aniqlanadigan koeffitsient gruntni transportga ortganda = 0,7
gruntni yonga to’plaganda = 0,6
Ekskovatorning bir ish smenasidagi ish unumdorligi
=8*П_э,m³/smena (26);
Smenalar soni quyidagicha topiladi
smena (27)
FIK ni aniqlaymiz
t=8*K_fik, soat; (28)