3 amaliy mashg’ulot. 1-topshiriq

3 amaliy mashg’ulot.

1-TOPSHIRIQ. Quyidagi nazorat savollari asosida mavzu bo‘yicha egallagan bilimlaringizni yodga oling.

1.O‘qituvchi nutqiga qanday talablar qo‘yiladi?

2.O‘qituvchi ovozdan qanday foydalanishi kerak?

3.O‘qituvchi va o‘quvchi munosabatlarida muomala odobi deganda nimani tushunasiz?

4.O‘qituvchi nutqida fikrni ifodalash usullari haqida gapiring.

5.Mashhur va taniqli notiqlar o‘z nutqlarining namunali bo‘lishini ta’minlashda qaysi holatlarga alohida e’tibor berganlar?

1. o'zbek adabiy tili qonuniyatlari va normalarini mukammal bilishi;

- o'z-o'zini va nutqiy faoliyatini muntazam nazorat qilishi;

- o'zining nutqiy madaniyatini doimiy rivojlantirib borishi;

- nutqiy muloqotnint barcha holatlarida adabiy nutq qoidalarini egallash uchun o'ziga sharoit yaratishi.

O'z-o'zini nazorat va ifodali nutq malakalarini rivojlantirish uchun o'qituvchi o'z nutqiy faoliyatini kuzatishi, u jonli, xilma-xil, hissiy bo'-yoqlimi yoki bir xil monotonlimi, bilib borishi lozim.

2. YOqimli va jarangdor ovozga ega bo’lgan notiq tinglovchilarni ovozining shiradorligi bilan ham asir etadi. Bunday muvaffaqiyatga erishish uchun notiq o’z ovoz kuchini, shiradorligini, yoqimliligini bilishi zarur. Lozim bo’lganda undan foydalana bilish mahoratiga ega bo’lishi darkor. o’z ovozida kamchilik sezgan notiq uni yo’qotishga harakat qiladi. Buning uchun ovozdan foydalanish va yaxshilash texnikasi bir-ikki mashq bilan ovozni yaxshilab bo’lmaydi. Notiqning ovozida quyidagi xususiyatlar bo’lmog’i lozim: - jarangdorlik - keng diapazonlilik; - xavodorlik; - ixchamlik;

3. Muomala o’z ichiga hamkorlik faoliyatining qatnashchilari bilan ozaro axborot almashuvni qamrab olgan bolib, u kommunikativ jabha sifatida tavsiflanishi mumkin. Odamlar bir-birlari bilan muloqotga kirishishi jarayonida muomalaning muhim vositalaridan biri hisoblanmish tilga va uning amaliy ifodasi bolmish nutq faoliyatiga bеvosita murjaat qiladilar.

2. Muomalaning ikkinchi tomoni-muloqotga kirishuvchilarning ozaro ta'siri, ularning nutq faoliyatida nafaqat soz orqali fikr almashinuvi, balki hatti-harakati va xulq-atvori bilan ozaro ta'sir otkazish, ta'sirlanishdan (masalan, oqituvchi va oquvchilar) iboratdir.

3. Muomalaning uchunchi tomoni shundan iboratki, bunda muloqotga kirishuvchilar (muloqotdoshlar) ozaro bir-birlarini idrok qilish jarayoni namoyon boladi, insonni inson tomonidan idrok qilish yuzaga kеladi. Masalan, bu jarayonning eng zarur tomoni shuki, unda muloqotga kirishuvchi, ya'ni muloqotdosh (shеrik) larning bittasi ikkkinchisining ishonchiga loyiq, aqlli, farosatli, tajribali, yuеsak tayyogarlikka ega inson sifatida uni idrok qilish juda muhim ekanligini anglash yoki bir-birlarini oldindan hеch narsani tushunmaydi, uzatilgan axborotni fahmlay olmaydi, dеb taxmin qilish nazarda ruhiy holat vujudga kеladi.

4. Matluba, [25.09.20 14:46]

Suhbat – ma’lum bir mavzu yuzasidan dialog (yoki polilog) tarzida bolib

otadigan nutqiy muloqot.

Suhbat oldiga qoyilgan talablar:

1. Mavzudan chetga chiqmaslik

2. Savollarga aniq, qisqa, tola javob berish.

3. Javob berish jarayonida savolning ahamiyatiga e’tibor berish, dalil va

misollarning ishonarli bolishini ta’minlash.

4. Suhbat jarayonida tinglovchilar holati, vaqti qiziqishlari, mavzuning

dolzarbligini hisobga olish.

5. Suhbatda kamtarlik, xushmuomalalik talablariga javob berish.

6. Suhbat davomida nutqning ifodalilik, ta’sirchanlik, mantiqiylik,

togrilik, soflik kabi xususiyatlari talablariga rioya qilish.

Muhokama

Muhokama – biror masala yuzasidan kopchilikning fikrini toplash,

ma’lum toxtamlarga kelishini anglatadi.

Muhokama nutqi oldiga qoyilgan t a l a b l a r:

1. Muhokama mavzuidan chetga chiqmaslik.

2. Fikrni ixcham, soda, ta’sirli qilib ifodalash.

3. Ortiqcha lirik chekinishlarga berilmaslik.

4. Fikrga mos dalil va isbotlarni aniq, londa qilib keltirish.

5. Boshqalar bildirgan fikrlarni takrorlamaslik.

6. Fikrni ifodalash davomida ozgalar fikriga hurmat bilan qarash,

orinsiz bildirilgan fikrlarni kishi shaxsiga tegmasdan inkor etish.

7. Fikrni bayon qilish davomida hayajonlanmaslik. Ozini ogir tutish.

Munozara

Munozara – biror masala yuzasidan taraflarning bahsini, tortishuvini

anglatadi. Bahs jarayonida har bir ishtirokchi ozining haq ekanligini

isbotlashga intiladi.

Munozarada nutqqa qoyilgan talablar:

1. Mavzudan chetga chiqmaslik.

2. Mazmunni ochuvchi, fikrni isbotlovchi dalillarning yetarli bolishi.

3. Dalillardan mantiqan xulosa chiqarish.

4. Nutqning ifodali tizimli, hayajonli bolishi.

5. Nutq shaklining ixcham, qiziqarli bolishi.

6. Nutq egasining vazmin, ogir bolishi.

7. Suhbatdosh hurmatning ifodasi bolishi, uning shaxsiga tegadigan soz va

gaplarning bolmasligi.