3-амалий маш ғулот: тана ҳарорати, пульс, артериал босим ва нафас олишни аниқлаш. ҚОн айланишига таъсир этиш чоралари

 
9-расм. Гипертоник криз 
Биринчи ёрдам. Гипертоник криз пайтида энг аввало, беморни қулай, салқинроқ 
жойга ўтказинг. Унинг орқасига ёстиқ қўйиб, ярим ўтирган ҳолатга келтиринг. Кийимларини 
ечиб, эркин нафас олишига имкон беринг. Эшик, деразаларни очиб, хонани шамоллатинг. 
Иссиқ ванна тайёрлаб, бемор оёқларини солинг. Лимон чой ёки лимон шарбати ичиринг. 
Беморга уй шароитида дори берса бўлади. Агар беморнинг қон босими авваллари ошиб 
турган бўлса ва шифокор унга дори ёзган бўлса, ўша дориларни бериш мумкин. Одатда бу 
дориларнинг таъсири секин бошланади ва узоқ давом этади. Бироқ шуни эсда тутиш 
лозимки, гипертоник кризда қон босими қанчалик тез туширилса, шунча яхши. 
Шифокор ёки тез ёрдам гуруҳи хонадонга ташриф буюргач, биринчи навбатда 
беморнинг қон босимини ўлчайди. Сўнгра керакли дори-дармонларни ичириши ёки томирга 
юбориши мумкин. Шифокор хулосасига кўра, беморнинг касалхонага ётқизилиши ёки 
ётқизилмаслиги ҳал қилинади. Беморнинг аҳволи яхши бўлса, касалхонада даволаниш учун 
ётиши мумкин. Агар унинг аҳволи оғирлашиб, асоратлар вужудга келган бўлса, реанимация 
(жонлантириш) бўлимига ётқизилади. 
Асорати. Гипертоник кризда беморнинг тақдири бир неча соат ичида ҳал бўлиши 
мумкин. Бу ҳолат асоратлари билан ҳам ҳаёт учун хавф солади. Ишемик ёки геморрагик 
инсульт, буйрак ишининг бузилиши, кўриш қобилиятининг пасайиши ва ҳатто кўрлик, 
юракнинг кучли даражада нотекис уриши, миокард инфаркти гипертоник кризнинг асосий 
асоратларидан саналади. 
Профилактикаси. Гипертоник кризнинг олдини олиш учун, гипертония 
касаллигидан сақланиш лозим. Бунинг учун: 

вазнни назорат қилиш, семизликка йўл қўймаслик, бунинг учун ҳайвон ёғида 
тайёрланган ёғли овқатларни чеклаш, таомларни ўсимлик ёғида пиширган маъқул; 

калий ва кальцийга бой маҳсулотлар, шунингдек, ҳўл мевалар ва сабзавотлардан 
кўпроқ истеъмол қилиш; 

кунлик истеъмол қилинадиган ош тузи миқдорини камайтириш; 

жисмоний машқларни канда қилмаслик, кунига 5-6 километр пиёда юришга 
одатланиш; 

спиртли ичимликлар истеъмолини камайтириш, чекишни ташлаш. 
Гипертоник кризни иложи борича тезроқ аниқлаш ва даволаш муҳим аҳамиятга эга.

---