3- mavzu: shakli o‘zgargan novdalar va ularning tuzilishi. Reja

Ildiz poya. Poyaning keng tarqalgan yer ostki metomorfozlaridan xisoblanib, bu bir pallali va ikki pallali o‘simliklar uchun xos xususiyatdir. Ildiz poya kiska (gulsafsar, kanna) chuzik (gumay, qamish, kungirbosh) kurinishda bo‘ladi. Kiska ildiz poyali o‘simliklar simpodial, chuzik ildizpoyali o‘simliklar esa monopodial shoxlanadi. Ildiz poya tashqi kurinishi jihatidan ildizga uxshash. Lekin xakikiy ildizdan farqli ravishda, unda kipiklar (boshlangich barg) bo‘lib. Ularning kultigida kurtaklar vujudga keladi. Bu kurtaklardan yon ildizpoyalar yoki yer usti novdalar shakllanadi. Ildizpoyaning usish konusida ildiz kiniga uxshash kin yo‘q. Ildiz poyaning ichki tuzilishi esa poya tuzilishiga uxshash bo‘ladi. SHakli uzgargan yer usti poyalar o‘simlikning nominal rejimiga moslanishi natijasida vujudga kelgan degan fikrlar bor. Quruq iklimli sharoitda o‘sadigan ayrim o‘simliklar tez orada bargini tukadi, boshkalarida esa barg reduksiyaga uchraydi. Xar ikkala holda ham novda barg vazifasini bajarganligi sababli u yoki bu darajada shakl uzgarishga uchraydi va ko‘pincha yugonlashib, och yashil tusga kiradi. Ayrim o‘simliklarda bunday shakli uzgargan novda suv tuplanadigan rezurvuar vazifasini bajaradi. SHakli uzgargan yer usti novdalarga sukkulenlar, filokladiylar, tikon, “mulov” va boshkalar misol bo‘ladi. Etdor, sershira, yashil poyali o‘simliklar sukkulentlar deb yuritiladi. Afrika so‘tlamalari, meksika kaktuslari shular qatoriga kiradi. Urat Osiyoning shur va shurxok erlarida tarqalgan shurodoshlar oilasiga mansub ayrim ser et o‘simliklar ham sukkulent o‘simliklardan xisoblanadi.
Ko‘pgina daraxt va ayrim o‘t o‘simliklarning novdasi tikanga aylangan. Novdasining shakli uzgarishi natijasida tikanga aylangan o‘simliklar qatoriga dulana, limon, itburun, jingil, zirk, akatsiya singarilarni kiritish mumkin. Ko‘pgina o‘simliklarning novda shakli uzgarib, “mo`ylov” ga aylangan. Bunday shakli uzgarib “muylob” ga aylangan novdalarning asosiy vazifasini boshqa biror bir o‘simlik yoki narsaga chirmashish, ishlashish va shu yo‘l bilan unga tayanib yukoriga karab usish xisoblanadi. “Mo`ylov” uzumdoshlar, kovokdoshlarga mansub yer bagirlab usuvchi va mustaqil ravishda uz tanasini ko‘tarib turish kobiliyatiga ega bulmagan o‘simliklar uchun xos xususiyatdir. “Mo`ylov”ham tikan singari barg kultigida shakllanadi.