3- mavzu: Oqsil molekulalariga aminokislotalarning o’zaro bog’lanish usullari. Peptitlar va ularning roli. Oqsillarning sinflari Reja

---

3-
Mavzu: Oqsil molekulalariga aminokislotalarning o’zaro bog’lanish 
usullari. Peptitlar va ularning roli. Oqsillarning sinflari 
Reja: 
1 Aminokislotalar – oqsillarning tuzilish birligi va aminokislotalarning
umumiy xossalari.
2 Oqsillarning tuzilish darajalari va oqsillarning amfoterligi va buferlik 
xossalari. 
3 Oqsillarning eruvchanligi va unga ta’sir etuvchi omillar va Oqsillarning 
kolloid-osmotik xossalari.
1. Aminokislotalar – oqsillarning tuzilish birligi. 
Aminokislotalar organik 
karbon kislotalar bo`lib, unda uglevodorod zanjirida kamida bitta vodorod atomi 
aminoguruhga almashingan bo`ladi. 
Tabiatda 300 ga yaqin aminokislotalar uchraydi. Ularning yarmidan ortig`i, 
umuman oqsillar tarkibiga kirmaydi, qolgan yarmisining ko’p qismi ham faqat ayrim 
organizmlarda, ba’zilari alohida oqsillar va peptidlar tarkibida bo`ladi. Hamma 
organizmlarda oqsillar tarkibiga kiradigan aminokislotalar soni 20 ga teng. Ular 
proteinogen aminokislotalar deb ataladi. Qolgan aminokislotalar oqsil tuzilishida 
ishtirok etmaydi; ular hujayrada erkin xolda (almashinuv mahsuloti sifatida) bo`lishi 
yoki oqsil bo`lmagan birikmalar tarkibiga kirishi mumkin. Masalan, ornitin va 
sitrullin arginin proteinogen aminokislotasi hosil bo`lishida oraliq mahsulot 
hisoblanadi va siydikchil sintezida ishtirok etadi; gamma-aminomoy kislota ham 
erkin xolda uchraydi va nerv im’ulslarining o`tkazilishida mediator vazifasini 
o`taydi; beta-alanin esa vitamin-’antotenat kislotaning tarkibiga kiradi. Tiroksin-
qalqonsimon bezning asosiy gormoni bo`lib, tireoglobulin tarkibida va qonda erkin 
xolda uchraydi. Melanin – ‘igmentlar va adrenalinning hosil bo`lishidagi muhim 
oraliq mahsulot. Bundan tashqari, tabiiy mahsulotlar tarkibida, masalan, turli 
antibiotiklar 
va 
alkoloidlarda 
bir 
qator 
g`ayritabiiy 
stereoizomerlar, 
aminokislotalarning D-izomerlari (D-fenilalanin, D-leysin, D-alanin) ham uchraydi. 

---

Oqsillarning tarkibiga kiradigan hamma aminokislotalar L- aminokislotalar 
bo`lib, ularning NH2 – aminoguruhi alfa-holatda bo`ladi: 
α 
R – CH – COOH 
l 
NH2 
Aminokislotalarning 3 xil tasnifi qabul qilingan: 
1) struktura - yon radikal zanjirning tuzilishi bo`yicha; 
2) elektokimyoviy – aminokislotalarning kislota-ishqoriy xossalari bo`yicha; 
3) biologik yoki fiziologik, ya’ni organism uchun aminokislotalarning 
almashinmaydigan darajasi bo`yicha.