3- мавзу. Бошқариш системасининг структуравий моделини қуриш

ТАЖРИБАЛАРНИ РЕЖАЛАШТИРИШ УСУЛИ

Режа:
1.Кўп факторли тажриба

2.Тўлиқ факторли тажрибанинг режасини тузиш
3.Модельнинг коэффициентларини антқлаш.

Математик модельлларни қуришда экспериментни режалаўтириш усуллари агар объектга бир вақтнинг бир неча катталиклар таъсир этса бундай холда, математик моделини олиш учун кўп факторли энг мухим хисобланади.Унда факторлар бошқарувчи кўп қийматли хамда маълум бир аниқлилик билан ўлчанишга эга катталикларга айтилади.

Объектнинг модклини қуришдан унга таъсир қилувчи факторлардан биронтаси ўзгарувчан бўлганлари ўзгармас деб қаъбул қилинади.Бундай холда тўлиқ факторли эксперимент усули қўлланилади. Бу усулнинг афзаллиги шундан иборатки, йуқори аниқликда модель куриш мумкин хамда унинг адекватлигини текшириш мумкин.
Камчилиги: кўп хисоблаш керак.
Кириш деганда 5 дан катта бўлмаслиги талаб этилади

Тўлиқ факторли эксперимент усули қўлланилганда унинг 2 киймати олинади.

Бу ўзгарувчининг ўзгариш қадами куйидагича:

_{ }Тўлиқ факторли экспериментда экспериментда тажрибалар сони _{ } куйидагича аниқланади:

Бу усул ёрдамида модельни қуриш алгоритми куйидагичадир:
1)Ўзгарувчиларни ўлчамларсиз шаклига келтирамиз





_{ } – технологик режимга мос келувчи қиймат.
Сўнгра тажриба матрицаси тузилади, хамда ўзгарувчиларнинг ўзгариш қиймати кодлаштирилади.

Кириш катталикларининг қаъбул килувчиларига аниқанади.

Бу ерда _{ } – чиқиш катталигининг дисперсияси дейилади.

Кичкина м –параллел тажрибалар сони
_{ }– тажриба натижасида олинган қиймат.
_{ }- ўртача қиймат
Агарда куйидагича шарт бажарилса, олинган маълумотлар қаъбул қилувчи хисобланади.

Экспериментни ривожлантириш қиймати.

Матрица плани _{ }

TAKTOR SONI	TAKTOR			Chiqish kattaligi
	X1	X2	X3	Y1	Y2
1	-1	-1	-1
2	+1	-1	-1
3	-1	+1	-1
4	+1	+1	-1
5
6
7
8

Чизивли холат учун:

Ночизиқли холат учун:

Бу тенгламанинг коэффициенти қуйидагича топилади:

Мисол
Объектнинг математик модели қурилсин

Factor nomi	O’lchov birligi	Chegarali qiymat	Nominal qiymat
1. bosim	Krim2	0.5-2.5	0.9-X1
2. temperatura	^0C	0-80	15-X2
3. PN	-	4-12	10-X3

Ушбу чегаравий қийматлар технологик режим бузилишига олиб келиши мумкин.
Шунинг учун хар бир ўзгарувчи, ўзгариш қадамини топишда қуйидаги формулалардан фойдаланиш тавсия этилади.







Қайси қиймат катта бўлса, шу қиймат ўзгариш қадам деб қаъбул қилинади.

Tajriba	X1		X2		X3
	kod	Qiymat	Kod	Qiymat	Kod	Qiymat
1	-1	0.8	-1	-1	-1	9.6
2	+1	1	-1	11	-1	9.6
3	-1	0.8	+1	19	-1	9.6
4	+1	1	+1	19	-1	9.6
5	-1	0.8	-1	11	+1	10.4