3- amaliy mashG‘ulot mavzu: Metall va qotishmalarni korroziyalanish (zanglash) jarayoni va korroziyalanishdan saqlanishni o‘rganish

---

3- AMALIY MAShG‘ULOT 

 

Mavzu:Metall   va  qotishmalarni  korroziyalanish  (zanglash) jarayoni va 

korroziyalanishdan saqlanishni o‘rganish 

 

Ishdan  maqsad:  Metall      va    qotishmalarni    korroziyalanish    (zanglash) 

jarayoni,turlari va korroziyalanishdan saqlanishni o‘rganish 

 

Umumiy ma’lumot: Hozirgi kunda metallar eng muhim konstruktsion material 

bo`lib,  turli  sharoitda  (havoda,  suvda,  yer  ostida)  ishlaydi.  Metallarning  ishlash 

sharoitida ularni yemiruvchi ko`pgina moddalar bo`ladi. Bunday sharpoitda metallar 

qisman yoki  butunlay  yemirilishi,  ya'ni  korroziyaga  uchrashi  mumkin.  Metallarning 

korroziya tufayli bo`ladigan isrofgarchiligi yiliga bir necha mln. tonnani tashkil etadi. 

Binobarin, metallar korroziyasi xalq xo`jaligiga kata ziyon yetkazadi. Shuning uchun, 

ularni korroziyadan asrash davlat ahamiftiga ega bo`lgan muhim masaladir. Metallar 

korroziyasining  oldini  olish  uchun  esa,  avvalo,  korroziya  jarayonining  mohiyatini, 

uning turli sharoitda qanday borishini bilish zarur. 

Ma'lumki,  metallarning  juda  ko`pchiligi  tabiatda  kimyoviy  birikmalar  tarkibiga 

kirgan holda bo`ladi va ularning bu holati eng barqaror holat hisoblanadi. Metallurgiya 

jarayonlarida metallar anna shu birikmalaridan ajratib olinadi va bunda metallarning 

barqaror  holati  buziladi,  ammo  metallar  qulay  sharoit  kelganda  barqaror  holatini 

tiklaydi, ya'ni kislorod va boshqa elementlar bilan birikadi. Korroziyaning sodir bo`lish 

jarayoni ana shundan iborat. 

Metallarning  tashqi  muhit  bilan  fizik  –  kimyoviy  o`zaro  ta'siri  oqibatida 

yemirilishi metallar korroziyasi deb ataladi. 

Metallar korroziyalanganda ularning fizikaviy va mexanikaviy xossalari pasaayib 

ketadi.  Korroziya  hodisasi  mashinalarning  ishqalanuvchi  qismlari  orasidagi 

ishqalanishni kuchaytiradi, asbob va apparatlarning elektrik xossalarini pasaytiradi. 

Metallarning  korroziyalanish  tezligigina  emas,  balki  ularning  sirtida 

korroziyalanganjoylarning  qanday  taqsimlanishi  ham  nihoyatda  muqimdir.  Agar 

---

metalning  butun  sirti  bir  qadar  tekis  korroziyalangan  bo`lsa,  bunday korroziya tekis 

korroziya deb  ataladi.  Agar  metall  sirtining  ko`p  qismi  korroziyalanmay,  ayrim 

joylarigina  korroziyalansa,  bunday  korroziya mahalliy  korroziya deyiladi.  Korroziya 

qanchalik notekis bo`lsa, u shunchalik xavflidir. Po`lat va ba'zi metallar chuchuk va 

sho`r suvda, tuproqda, ba'zi oksidlovchi muhitda, ko`pincha, mahalliy korroziyalanadi. 

Metall  donalari  (kristallitlari)  chegarasi  yemirilsa,  bunday  korroziya kristallitlararo 

korroziya deb  ataladi.  Korroziyaning  bu  turi  nihoyatda  xavflidir,  chunki  bunday 

korroziyalangan metalning mexanikaviy xossalari kuchli darajada pasaygan bo`lishiga 

qaramay,  uning  tashqi  ko`rinishi  deyarli  o`zgarmaydi.  Metallga  agressiv  muhit  va 

mexanikaviy (statikaviy va dinamikaviy) kuchlanishlar bir vaqtda vaqtda ta'sir etsa bu 

metallda korrozion darzlar hosil bo`ladi. 

Metallarning  korroziyalanish  jarayoni  xarakteriga  ko`ra,  barcha  korroziya 

hodisalarini ikkita kata guruhga bo`lish mumkin: 

1. 

Kimyoviy korroziya 

2. 

Elektrokimyoviy korroziya.