3- amaliy ish Mavzu: Ma’lumotlarga nisbatan ruxsatlarni mantiqiy boshqarish

DAC usuli
Foydalanishni boshqarishning mazkur usuli tizimdagi shaxsiy obyektlarni himoyalash uchun qo‘llaniladi. Bunga ko‘ra obyekt egasining o‘zi undan foydalanish huquqini va kirish turini o‘zi belgilaydi.
DAC da subyektlar tomonidan obyektlarni boshqarish subyektlarning identifikatsiya axborotiga asoslanadi. Masalan, UNIX operasion tizimida fayllarni himoyalashda, fayl egasi qolganlarga o‘qish (r), yozish (w) va bajarish (x) amallaridan bir yoki bir nechtasini berishi mumkin. Umumiy holda DAC usuli aksariyat operatsion tizimlarda foydalanishlarni boshqarish uchun foydalaniladi.
MAC usuli
Foydalanishning mazkur usulida foydalanish ruxsati obyektning egasi tomonidan amalga oshirilmaydi. Masalan, Alisa TOP SECRET ruxsatnomasiga ega bo‘lgan subyektlarga ruxsat bera olmaydi. Sababi u ushbu bosqichdagi hujjatlarni to‘liq nazorat qila olmaydi. MAC usuli bilan foydalanishni boshqarishda xavfsizlik markazlashgan holatda xavfsizlik siyosati ma’muri tomonidan amalga oshiriladi. Bunda foydalanuvchi xavfsizlik siyosatini o‘zgartira olmaydi. DAC usulida esa obyektning egasi xavfsizlik siyosatini quradi va kimga foydalanish uchun ruxsat berilishini aniqlaydi. MAC usulida foydalanishlar subyektlar va obyektlar klassifikatsiyalashga asosan boshqariladi. Tizimning har bir subyekti va obyekti bir nechta xavfsizlik darajasiga ega bo‘ladi. Obyektning xavfsizlik darajasi tashkilotda obyektning muhimlik darajasi bilan yoki yo‘qolgantaqdirda keltiradigan zarar miqdori bilanxarakterlanadi. Subyektning xavfsizlik darajasi esa unga ishonish darajasi bilan belgilanadi. Oddiy holda xavfsizlik darajasini: O‘TA MAXFIY (O‘M), MAXFIY (M), KONFIDENSIAL (K) va OChIQ (O) shaklida yoki: O‘M > M > 𝐾𝐾 > 𝑂𝑂.

MAC asosida axborot maxfiyligini ta’minlash

Agar ob’yekt va sub’yekning xavfsizlik darajalari orasidagi bir qancha bog‘liqliklar shartlari bajarilsa u holda sub’yekt ob’yektdan foydalanish huqiqiga ega bo‘ladi. Xususan, quyidagi shartlar bajarilish kerak:

• 
  agar sub’yektning xavfsizlik darajasida ob’yektning xavfsizlik darajasi mavjud bo‘lsa, u holda o‘qish uchun ruxsat beriladi.
  
• 
  agar sub’yektning xavfsizlik darajasi ob’yektning xavfsizlik darajasida bo‘lsa, u holda yozishga ruxsat beriladi (3.3- rasm).
  

•
3.3- rasm. Axborot xavfsizligini ta’minlash uchun axborot oqimini boshqarish