28 mavzu: buxgalteriya hisobini konsepsiyasi va tamoyillari

MAVZU-35. 
HISOBOTNI TUZISH, TOPSHIRISH, 
TASDIQLASH TARTIBI VA MUDDATI. HISOBOT 
AXBOROTIDAN FOYDALANUVCHILAR. 
(Ma’ruza 2 soat) 
 
Reja 
 
1. Pul oqimlari to’g’risidagi hisobot 
2. Pul oqimlari to’g’risidagi hisobot 
3. Pul mablag’’larining tushumi 
4. Pul oqimlari to’g’risidagi hisobot shaklini to’ldirish 
 
Tayanch iboralar 
 
Bir  aktsiyaga  to’g’ri  keladigan  foyda  qanday  topiladi,  Moliyaviy  hisobot 
majburiy tartibda kimlarga tahim etiladi, Moliyaviy hisobot tarkibiga qanday 
hisobotlar  kiradi,  Moliyaviy  hisobotlarda  qanday  axborotlar  to’liq  aks 
ettirilish,  Pul  oqimlari  to’g’risidagi  hisobot  mahlum  bir  hisobot  davrida 
korxonaning pul mablag’’lari holatiga operatsion, investitsiya va moliyaviy faoliyati, 
tahsirini aks ettiradi hamda shu davr ichqda pul mablag’’lari o’zgarishi 
 
Pul  oqimlari  to’g’risidagi  hisobot  ma’lumotlaridan  foydalanish  quyidagi 
imkoniyatlarni beradi: 
-  korxonaning  pul  mablag’’lari  va  ularning  ekvivalentlarini  ishlab  topish 
qobiliyatini,  shuningdek,  shunga  o’xshagan  pul  mablag’’laridan  foydalanishda 
korxona extiyojini baxolash; 
- 
korxonaning  sof  aktividagi  o’zgarishlarni,  uning  (to’lov  qobiliyati  xam 
qo’shilgan  holda)  moliyaviy  strukturasini  va  uning  o’zgaruvchan  vaziyat  va 
imkoniyatlariga  moslashish  mahsadida  pul  oqimlarining  summalari  xamda  o’z 
vaqtida tushishiga tahsir etish qobiliyatini baholash; 
-  turli  korxonalarning  operatsion  faoliyati  to’g’risidagi  hisobotni  taqqoslash. 
CHunki  bu  ho’jalik  faoliyatining  bir  xil  muomala  va  voqealari  uchun  buxgalteriya 
hisobining turli usullaridan foydalanish oqibatlarini bartaraf etadi. 
Pul oqimi to’g’risidagi hisobotda hisobot davri ichida pul mablag’’lari oqimi 
quyidagi faoliyatlar bo’yicha tasniflanadi: h>    operatsion faoliyati; faoliyati; 
 
-   
moliyaviy faoliyati. 
Operatsion  faoliyatdan  olinadigan  pul  mablag’’lari  hajmi  korxona  faoliyati 
samarasining xal etuvchi ko’rsatkichi bo’lib hisoblanadi. CHunki u tashqi moliyalash 
manbalarisiz qaytarish, mehnat unumdorlik darajasini saqlash, dividendlar to’lash va 
yangi kapital qo’yilmalarni amalga oshirish im 
Operatsiok  faoliyatida  bo’lgan  pul  mablag’’lari  xarakati  birinchi  navbatda 
daromad olish bo’yicha asosiy fasliyat natijasi bo’lib hisoblanadi. 

---

 
185 
Investitsion faoliyat  bu pul ekvivalentiga kirmaydigan uzoq muddatli aktivlar 
va  boshqa  investgadiyalarni  sotib  olish  va  sotish, qaytariladigan  kreditlarni  berish 
va olishdir. Bularga bino, asbob  uskuna, nomoddiy va boshqa aktivlarni sotish va 
sotib olish, aktsiya yoki boptsa qarz majburiyatlarini sotishdan tushgan tushum va 
boshqa korxonalarning aktsiyalari va qarz majburiyatlarnni sotib olish, fg’yuchers, 
forvard, optsion va svop  kontraktlar bo’yicha tushumlar va ular bo’yicha to’lovlar 
kiradi. 
Fg’yuchers  kontrakt  (mudtsatli  kontrakt)    bu  mahlum  miqdorda  moliyaviy 
instrumentlarni  yoki  belgilangan  miqdordagi  tovarni  erkin  savdo  birjasida 
kyolishilgan narxda oldi  sotdi to’g’risidagi shartnoma. 
Forvard kontrakti  bu tovar yoki moliyaviy instrumentlarni kelajaqda jo’natish 
va hisob  kitob qilish bo’yicha oldi — sotdi to’g’risidagi bitim. 
Optsion  kontrakt  (mukofotli  bitim)    bu  mahlum  miqdordagi  moliyaviy 
instrumentlar  yoki  tovarlarni  kelishilgan  mudtsat  ichida  belgilangan  miqdorda 
mukofot to’lash evaziga qayd etilgan narxda sotib olish yoki sotish huquqi. 
Moliyaviy  faoliyat    bu  shunday  faoliyat  turiki,  uning  natijasida  korxonaning 
xususiy kapitali, qarzlari hajmi va strukturasi (tuzilishi) da o’zgarish hosil bo’ladi. 
Quyidagi pul mablag’’larining harakati bunga misol bo’la oladi: