28 mavzu: buxgalteriya hisobini konsepsiyasi va tamoyillari

 
20. 
«Nomoddiy  aktivlar»  moddasi  bo’yicha  (020-satr)  korxonaning  uzoq 
muddatli davr davomida xo’jalik faoliyatida ishlatiladigan va daromad keltiradigan 
nomoddiy  ob’ektlarga,  tabiy  resurslar,  yer  uchastkalari,  patentlar,  litsenziyalar, 
intellektuall mulk, tashkiliy xarajatlardan foydalanish xuquqiga doir sarf-xarajatlari 
ko’rsatiladi. Nomoddiy aktivlarni korxona muassasalari (mulkdorlari) korxonaning 

---

 
154 
ustav  sarmoyasiga  ulushlar  hisobiga  kiritishlari,  shuningdek  korxona  tomonidan 
uning faoliyat jarayonida xarid qilinishi mumkin. 
 
Mazkur  modda  bo’yicha  nomoddiy  aktivlar  qiymati  dastlabki  va  qoldiq 
baholarda  alohida  ko’rsatiladi,  shuningdek  hisoblab  yozilgan  eskirish  summasi 
qayd  etiladi.  Nomoddiy  aktivlar  eskirishi  mansublikka  bog’liq  holda  xar  oyda 
tannarxga  va  O’zbekiston  Respublikasi  Moliya  vazirligini  1998  yil  12  oktyabrda 
49-son  bilan  tasdiqlagan  «Nomoddiy  aktivlar»  O’zbekiston  Respublikasi 
Buxgalteriya  hisobi milliy  standarti  (7-son  BHMS)  (ro’yxat  raqami  506, 1998  yil 
20  oktyabr,  O’zbekiston  Respublikasi  vazirliklari,  davlat  qo’mitalari  va 
idoralarining  me’yoriy  xujjatlari  axborotnomasi»  1999  yil,  6-son)da  nazarda 
tutilgan qo’llaniladigan usullarga binoan korxona tomonidan hisob-kitob qilingan 
me’yorlar    bo’yicha  davr  xarajatlariga  kiritiladi.  Ishlatilish  muddatini  belgilash 
mumkin  bo’lmagan  nomoddiy  aktivlar  bo’yicha  eskirish  me’yorlari  besh  yil 
hisobidan  (lekin  korxonaning  faoliyat  ko’rsatish  muddatidan  ko’p  emas) 
belgilanadi. 
BXMS O’zR AV 14.02.2009 y. 1485-1-son bilan ro’yxatga olingan O’zR MV 
Buyrug’iga muvofiq o’zgartirishlar kiritilgan 
Aktivlardan  mahsulot  ishlab  chiqarishda,  ishlar  bajarish  yoki  xizmatlar 
ko’rsatishda  yoxud  korxonaning  ma’muriy  va  boshqa  funktsiyalari  uchun  uzoq 
muddat, ya'ni davomiyligi 12 oydan yuqori foydali xizmat muddati yoki agar u 12 
oydan  oshadigan  bo’lsa,  oddiy  operatsion  tshqi  mobaynida  foydalanish.  Bunda 
aktivning  qiymati  bir  birlik  (komplekt)  uchun  O’zbekiston  Respublikasida 
belgilangan  (xarid  qilish  paytida)  eng  kam  ish  haqi  miqdorining  kamida  ellik 
baravarini  tashkil  qiladi.  Korxona  rahbari  nomoddiy  aktivlar  tarkibida  hisobga 
olish  maqsadida  hisobot  davri  uchun  aktivlar  qiymatining  kamroq  chegarasini 
belgilashga  haqli; 
(O’zR  AV  14.02.2009  y.  1485-1-son  bilan  ro’yxatga  olingan 
O’zR MV Buyrug’i) 
d)  identifikatsiyalash  imkoniyati. 
O’zR  AV  14.02.2009  y.  1485-1-son  bilan 
ro’yxatga olingan O’zR MV Buyrug’i taxriridagi kichik band., 
 Nomoddiy  aktiv  identifikatsiyalanadigan  bo’lib  hisoblanadi,  agarda  u 
quyidagi  mezonlardan biriga muvofiq kelsa: O’zR AV 14.02.2009 y. 1485-1-son 
bilan ro’yxatga olingan O’zR MV Buyrug’i
 
z) yer uchastkasidan foydalanish huquqi; 
O’zR AV 14.02.2009 y. 1485-1-son 
bilan ro’yxatga olingan O’zR MV Buyrug’i taxriridagi kichik band. 
 Mazkur BHMSning 14-bandida nazarda tutilgan xarajatlar amalga oshirilgan 
taqdirda,  korxona  tomonidan  nomoddiy  aktivlar  obhektlari  ustav  kapitaliga 
qo’yilma  hisobiga  tekin  yoki  ayirboshlash  asosida  qabul  qilinganda  nomoddiy 
aktivning  tannarxi  ushbu  xarajatlar  summasiga  oshadi.  O’zR  AV  14.02.2009  y. 
1485-1-son bilan ro’yxatga olingan O’zR MV Buyrug’i 
 
«Nomoddiy  aktivlar»  moddasi  bo’yicha  hisobot  davrida  qilingan  hisobdan 
chiqarishlarni chegirgan holda «Gudvill (firma narxi)» summasi ham aks ettiriladi. 
Buxgalteriya  hisobida  «Gudvill  (firma  narxi)»  nomoddiy  aktivining  summasini 
hisobdan  chiqarish,  amortizatsiyani  alohida  hisobvaraqda  jamlamasdan,  bevosita 
«Nomoddiy aktivlar» hisobvarag’i saldosini kamaytirishga, «Gulvill (firma narxi)» 
ilova hisobvarag’iga kayd etiladi. 

---

 
155 
 
«Gudvill  (firma  narxi)»  buxgalteriya  hisobini  yuritish  tartibi  O’zbekiston 
Respublikasi  Moliya  vazirligini  1998  yil  12  oktyabrda  49-son  bilan  tasdiqlangan 
«Nomoddiy  aktivlar»  O’zbekiston  Respublikasi  Buxgalteriya  hisobi  milliy 
standarti  (7-son  BXMS)  (ro’yxat  raqami  506,  1998  yil  20  oktyabr,  «O’zbekiston 
Respublikasi  vazirliklari,  davlat  qo’mitalari  va  idoralarining  me’yoriy  xujjatlari 
axborotnomasi», 1999 yil, 6-son)ga muvofiq amalga oshiriladi.