28 mavzu: buxgalteriya hisobini konsepsiyasi va tamoyillari

Muammo: 
Kalpkulyatsiya 
qilish usulini ishlab chiqarish 
xususiyatiga qarab tanlash.
 

---

 
60 
elementlari  va  kalg’qo’lyatsiya  moddalari  bo’yicha  tegishli  ma’lumotlarni 
olish  imkonini  beradi.  Bu  maolumotlar  ishlab  chiqarish  xarajatlari  haqidagi 
hisobotlarni  tuzishga  moslashgan  bo’lib,  hisobot  shakllarini  tuzishni 
osonlashtiriladi.   
 
 
Ishlab  chiqarish  xarajatlarini  elementlari  bo’yicha  aniqlash  uchun 
ishlab  chiqarishdagi  xarajatlar  schyotlari  o’rtasida  sodir  bo’lgan  o’zaro 
sarflarni umumiy xarajatlar summasidan chiqarib tashlash kerak.   
 
Ishlab  chiqarish  xarajatlarining  analitik  hisobi  ushbu  ishlab 
chiqarishning  xususiyati  hamda  unda  qo’llanilayotgan  kalpqo’lyatsiya  qilish 
usuliga  bog’liq.  Bunda    ishlab  chiqarish  xarajatlari  ishlab  chiqarilaetgan 
buyumlarning  bir  turdagi  guruxlari,  mahsulotning  ayrim  turlari,  ayrim 
buyurtmalar    va  ishlab  chiqarishning  ayrim  bo’linmalari  bo’yicha  hisob 
qilinishi  mumkin.    Mahsulot  ayrim  turlarining  ishlab  chiqarishga  ketadigan  
xarajatlari  baozi  korxonalarda  alohida  kartochkalarda  yuritiladi.  Ayrim 
korxonalar  va  tsexlar  bunday  xarajatlarni  maxsus  daftarlarda  yuritishlari 
mumkin. Bu registrlarning  asosiy  ko’rsatkichlari   xo’jalik operatsiyasining 
qisqacha mazmuni, sanasi, xarajatlarning kalpqo’lyatsiya moddalari bo’yicha 
summalari va ishlab chiqargan mahsulot miqdorida iborat. 
 
 
Ishlab 
chiqarilgan 
mahsulot 
tannarxini 
aniqlash 
xo’jalik 
suboektlaridagi  buxgalteriya  hisobining  eng  asosiy  qismlaridan  biridir. 
Suboektlarda mahsulot tannarxi korxona ishini belgilab beruvchi muhim sifat 
ko’rsatkichlaridan biri bo’lib hisoblanadi. 
 
Mahsulot  tannarxida  iste’mol  qilingan  aylanma  kapitallar,  asosiy 
vositalarning    ishlab  chiqarish  jarayonida    amartizatsiya  ajratmalari 
shaklidagi  eskirishi,  ish  haqi  tarzida  xodimlarga  to’lanadigan    jonli 
mehnatning    maolum  bir  qismi  hamda  jamiyat  uchun  vujudga  keltirgan 
mahsulotning  ijtimoiy  sugurta  ajratmalari  ko’rinishidagi  qismi  o’z  ifodasini 
topadi.  SHuning  uchun  mahsulot  tannarxi  shu  mahsulot  qiymatining  pul 
shaklidagi  ko’rinishi  bo’lib,  u  xo’jalik  suboektlariga    mahsulot  ishlab 
chiqarish necha pulga tushganligini ko’rsatadi.