28 mavzu: buxgalteriya hisobini konsepsiyasi va tamoyillari

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
205 
41- MAVZU:   NOMODDIY AKTIVLAR HISOBI  
(ma’ruza 2 soat ) 
 
REJA: 
1. Nomoddiy aktivlar haqida tushuncha. 
2. Nomoddiy aktivlarga amortizasiya hisoblash tartibi, 
3.  Nomodiy  aktivlar  va  ularni  xarakatini  buxgalteriya  yozuvlarida  aks 
ettirish tartibi. 
 
Tayanch  iboralar:
  Nomoddiy  aktivlar  haqida  tushuncha.  Nomoddiy 
aktivlarning turlari. Nomoddiy aktivlarga amortizasiya hisoblash tartibi. Nomoddiy 
aktivlar va ularni harakatini buxgalteriya yozuvlarida aks ettirish tartibi. 
 
Nomoddiy  aktivlar  -  moddiy  ashyoviy  mazmunga  ega  bo’lmagan,  ho’jalik 
yurituvchi  sub'ekt  tomonidan  ho’jalik  faoliyatida  foydalanish  yoki  boshqarish 
uchun  foydalanish  maqsadida  nazorat    qilinadigan,  shuningdek  uzoq  vaqt  (bir 
yildan ko’p) ishlatish uchun mo’ljallangan mol-mulk ob'ektlaridir. 
Korxonaning  nomoddiy  aktivlari  tarkibida  ‘atentlar,  lisenziyalar,  akliy  mulk 
va  savdo  markalari  (shu  jumladan  firma  markalari  va  e'lon  qilinayotgan  nomlari) 
aks  ettiriladi.  Tanxo  huquqlar,  kompyuter  dasturini  ta'minlash,  mualliflik 
huquqlari,  mijozlarning  ruyxatlari,  lisenziyalar,  marketing  huquqlari,  im’ort 
kvotalari,  tashkiliy  xarajatlar  (yangi  ho’jalik  yurituvchi  sub'ektni  bar’o  etish 
xarajatlari,  ya'ni  boshlash  xarajatlari),  nou-xau,  bozor  to’gisidagi  bilim,  texnik 
kunikmalar  va  xokazolar  amaliyotda  uchraydigan  aktivlarga  oddiy  misollar 
hisoblanadi.  Nomoddiy  aktivlar  amortizasiyasi-uning  foydali  xizmat  muddati 
davomida  nomoddiy  aktivning  amortizasiya  qiymatini  muntazam  ravishda 
taqsimlash va kuchirish ko’rinishida eskirishning qiymat ifodasidir. 
Nomoddiy aktivlarning amortizasiya qiymati: 
Uning  foydali  xizmat  muddati  mobaynida,  lekin  ho’jalik  yurituvchi 
sub'ektning faoliyat muddatidan oshmagan xolda. 
Foydali ishlatish muddatini belgilash mumkin bo’lmagan 5 yilni hisobga olib 
(lekin  ho’jalik  yurituvchi  sub'ektning  faoliyati  muddatidan  oshmagan  xolda) 
muntazam asosda taqsimlanishi kerak. 
Amortizasiyalanadigan  qiymat  aktivning  foydali  foydalanish  davriga  to’liq 
taqsimlanadi. BXMS 7-son "Nomoddiy aktivlar"ga* asosan amortizasiya quyidagi 
usullar bilan hisoblanishi mumkin: 
- to’gi chiziqli yoki bir maromli usul; 
- bajarilgan  ishlar  miqdoriga  (birligiga)    nisbatan  amortizasiyani  hisoblash 
usuli; 
- kamayib boruvchi qoldiq usuli. 
Dar bir hisobot davri oxirida nomoddiy aktivlarning foydali xizmat muddatini 
qayta ko’rib chiqish zarur.