28-маъруза. Асфальт-бетон

Кучланиш релаксацияси – асфальт-бетондаги бир хил ўзгармас кучланишни аста-секин эгилувчан деформациядан пластик деформацияга айланиб сўнишидир. Кучланиш релаксациясининг ўзгариши асфальт-бетондаги битумнинг хоссаларига боғлиқ. Битум қанчалик сифатсиз бўлса, унда кучланиш релаксацияси кўп бўлади. Иссиқ муҳит таъсирида асфальт-бетонда кучланиш релаксацияси ортади.
Эски асфальт-бетонни ишлатиш (регенерация)
Халқ хўжалигини ривожлантиришда, айниқса, қурилиш саноатида иккиламчи ашёлар ва чиқиндиларнинг салмоғи ортиб бормоқда. Булар асосида олимларимиз томонидан янги ва самарали Қурилиш материаллари ишлаб чиқаришга доир таклифлар берилмоқда. Иккиламчи ашёлардан бири йиллар давомида шаҳар ва қишлоқ йўлларимиздаги устма-уст қатлам бўлиб йўл сатҳини кўтараётган эски асфальт-бетонлардир. Йўл қурилишида эскирган, бузилган асфальт-бетон устига янгиси ётқизилади. Натижада, йўл қатламининг қалинлиги айниқса шаҳар кўчаларида 40–50 см.гача кўтарилиб кетади. Йўлларни таъмирлаганда эски асфальт-бетон қатлам кўчириб олиниб кўча чеккасига уйиб қўйилар ва чиқинди сифатида ташланар эди. Тошкент шаҳрининг ўзидан бир йилда 45–60 тонна эски асфальт-бетон чиқинди сифатида чиқариб ташланган. Ваҳоланки, эскирган асфальт-бетонни қайта ишлаб яна йўлга ётқизилса, 28–40 минг тонна табиий тош, 2,1–2,6 минг тонна битум тежалган бўларди.
Назорат саволлари

1. Асфальт-бетон қандай таркибга эга, унинг тузилиши ва минерал тўлдиргичларни изоҳланг.

2. Битум хоссаларининг асфальт-бетонга таъсири қандай?
3. Қумли ва йирик тўлдиргичли асфальт-бетон.
4. Қатрон бетон нима?
5. Сирти фаол минерал тўлдиргичлар.
6. Тўддиргичлар юзасидаги битум пардасининг қалинлиги қандай аниқланади?
7. Асфальт-бетон қоришмаси, уни тайёрлаш технологияси.
8. Асфальт-бетоннинг таркибини ҳисоблаш ва унинг физик-механик хоссаларини тавсифлаш.
9. Асфальт-бетоннинг деформатив хоссаларини баён қилинг.
10. Эски асфальт-бетонни ишлатиш (регенерация).