278 guruh talabasi Musurmonova Sadoqatning tasviriy san’at tarixi fanidan tayyoyrlagan mustaqil ta’lim topshiriqlari to’plami

Zamonaviy me’morchilik san’atida ritmik munosabatlar.
Ritmik munosabatlar sohasi ham proporsiyalar tushunchasiga juda yakindir. Ritm (marom) — elementlarning birmuncha qismini ichki qonuniyatga ega bo’lgan navbatlashtirishdan iboratdir. Ritm tushunchasi bizda avvalo poeziya, muzika, raqslar bilan bog’likdir. «Sekin ritmda», «ritmik xarakatlar» degan so’z birikmalari bizga tushunarli bo’lib tuyulsa ham, lekin bularni tushuntirib berish oson emas.




Binolarning old tomondan ko’rinishi- ritmik qator namunasi.


Arxitekturadagi ritm aniq ko’zga tashlanib turadi: binolar sirtida, masalan, balkonlar, devorlar, ustunlar, pilyastrlarning takrorlanishi yaxshi o’qiladigan ritmik qatorni yaratishi mumkin.
Ritm muammosi fazoviy muhitni hal qilishda yanada yaqqolroq ko’zga tashlanadi. Mebelni yoki intererdagi jixozlarni ritmik joylashtirish uning fazoviy muhitini vujudga keltiradi va badiiy obrazga juda qat’iy ta’sir qiladi. Lekin bu o’rinda shu narsani unutmaslik kerakki, predmetlarnish navbatlashib kelishi va tegishli intervallar asos e’tibori bilan funksional bo’lib, amalda ularning o’lchovlari fakat birmuicha oozgartirilishi mumkin.
Ritm faqat miqdor nisbatlariga yoki raiglar dog’igagina emas, balki yo’nalishlarga ham taalluqlidir Agar kompozitsiyada vertikallar va gorizontallar hukmron bo’lsa, ular yo’nalishlarning tegishli ritmini hosil qiladi. Agar bunga biror burchak ostida yo’naltirilgan detal yoki chiziq qushilsa, bu bilan unga begona motiv kiritilgan bo’ladi, bu motiv ilgaridan aniq bo’lib qolgan umumiy ritmga kirmaydi.
Ayni bir xil miqdorlar takrorlangan taqdirda metrik qator degan qator hosil bo’ladi. Bu erda garchi nisbatlar aslida bo’lmasa ham, o’ziga xos aniqlik vujudga kelishi mumkin. Turli sabablarga ko’ra oddiy takror arxitekturada: grek kasrlarida ham, rim amfiteatrlarida ham peshtoqlarning qator takrorlanishi bilan birga keng suratda ishlatilgan.Zamonaviy fabrika ishlab chiqarishi o’z mohiyatiga ko’ra arxitektura singari takrorlar bilan bog’langandir. Ko’prik ustunlari yoki sexdagi mashina qatorlari qanchalik chiroyli bo’lsa, bir xil elementlarning takrorlanishi ham o’z-ozidan chiroyli bo’lishi mumkin.