27- мавзу. Жаҳон бозори. Халқаро валюта ва кредит муносабатлари (4 соат)

хўжаликларининг чамбарчас бирлашиш 
жараёнларидир. 
Микродаражада бу жараён ҳудуд жиҳатдан яқин 
жойлашган мамлакатлар алоҳида фирмаларининг ўзаро таъсири орқали, 
улар ўртасидаги турли туман иқтисодий муносабатларнинг шаклланиши, 
шу жумладан чет эллардаги филиалларини ташкил этиш асосида 
боради. Давлатлараро даражада интегратсия давлатлар иқтисодий 
бирлашмаларининг шаклланиши ҳамда иқтисодий сиёсатларнинг 
келишуви асосида амалга ошади. 
Ҳозирги жаҳон ривожининг хусусиятли белгиси ташқи иқтисодий 
алоқаларнинг, аввало, ташқи савдонинг тез ўсиши ҳисобланади. Ташқи 
савдо халқаро ҳамкорликнинг ишлаб чиқариш, илмий-техника ва бошқа 
шакллари (кадрларни тайёрлаш, туризм ва ҳ.к.) билан бир қатордаги 
халқаро иқтисодий муносабатларнинг муҳим шакли ҳисобланади. Барча 
мамлакатлар ташқи савдоси мажмуи халқаро савдони ташкил этади. 
Пулнинг жаҳон хўжалигида амал қилиши ва турли халқаро 
иқтисодий алоқаларга (ташқи савдо, ишчи кучи ва капитал 
мигратсияси, даромадлар, қарзлар ва субсидиялар оқими, илмий-
техникавий маҳсулотларни айирбошлаш, туризм ва ҳ.к.) хизмат 
қилиши билан боғлиқ иқтисодий муносабатлар халқаро валюта-
кредит муносабатлари деб аталади.
Халқаро валюта-кредит 
муносабатлари
 
пулнинг халқаро тўлов муносабатида амал қилиш 
жараёнида вужудга келади. 
Валюта – бу мамлакатлар пул бирлиги 
(масалан, сўм, доллар, фунт стерлинг ва ҳ.к.).
Ҳар бир миллий бозор 
ўзининг миллий валюта тизимига эга бўлади. Бунда миллий ва халқаро 
валюта тизимини фарқлаш зарур. 
Миллий валюта тизими – валюта 

---

муносабатларининг миллий қонунчилик билан белгиланадиган, 
мазкур мамлакатда ташкил қилиниш шаклини ифодалайди.
Унинг 
таркибига қуйидаги унсурлар киради: 

миллий пул бирлиги; 

валюта курси тартиби; 

валютанинг муомалада бўлиш шарт-шароитлари; 

валюта бозори ва олтин бозори тизими; 

мамлакатнинг халқаро ҳисоблашув тартиби; 

мамлакат олтин-валюта заҳирасининг таркиби ва уни бошқарув тизими; 

мамлакат валюта муносабатларини тартибга солувчи миллий 
муассасалар мавқеи.