26 authors, including: Some of the authors of this publication are also working on these related projects

1-§. O‘zbekistonda parlamentning vujudga kelishi
va parlament islohotlari
«Parlament» fransuzcha «parler» so‘zidan kelib chiqqan bo‘lib, 
gapirmoq, gapiriladigan joy degan ma’nolarni anglatadi1. Ushbu atama 
vakillik organini ifodalovchi tushuncha sifatida dastavval Angliyada 
qo‘llanilgan. Insoniyat tarixida ingliz parlamentidan ancha avvalroq 
shakllangan va parlament deya nomlanmagan bo‘lsa-da, u yoki bu ma’noda 
vakillik organi vazifasini bajargan idoralar ham mavjud bo‘lgan. Bular 
qatoriga Qadimgi Yunonistonda hukmdorlik qilgan Solon davridagi «bule -
to‘rt yuzlar kengashi» va Klisfen vaqtidagi «besh yuzlar kengashi»ni, 
shuningdek, Qadimgi Rimdagi xalq majlislari, senat va magistraturani 
kiritishimiz mumkin2. Bu idoralar o‘rta asrlarda tabaqaviy vakillik 
organlarining yuzaga kelishida o‘ziga xos poydevor vazifasini o‘tagan desak, 
mubolag‘a bo‘lmaydi.
Bugungi kunda «parlament» mamlakatning qonun chiqaruvchi oliy 
vakillik organini ifodalovchi atama sifatida dunyoning aksar davlatlari 
tomonidan qonunchilikda qabul qilingan yoki amaliyotda qo‘llaniladi3. 
Bunda, mamlakatning tili va an’analaridan kelib chiqib, parlamentning 
rasmiy nomi turlicha bo‘lishi mumkin. Xususan, AQSh va ayrim Lotin 
Amerikasi davlatlarida - kongress, Shvetsiyada - riksdag, Norvegiyada -
storting, Rossiya Federatsiyasida - federal majlis, Ukrainada - oliy rada va 
hokazo. Zamonaviy parlament qanday nomlanishidan qat’i nazar, u 
demokratik davlatda hokimiyatning mustaqil tarmog‘i bo‘lib hisoblanadi.
Parlamentning asosiy vazifasi qonun ijodkorligidan iboratligi bois, u 
«qonun chiqaruvchi organ» deb ham yuritiladi. Biroq, mazkur atama 
«parlament» tushunchasiga nisbatan birmuncha tor hisoblanadi, chunki u 
oliy vakillik organi faoliyatining barcha qirralarini o‘zida aks ettirolmaydi.
Parlamentlar o‘z tuzilishi jihatidan bir (yunikameral) yoki ikki palatali 
(bikameral) bo‘lishi mumkin. Uzoq tarixda palatalarga bo‘lishning asosiy 
mezoni sifatida aholi quyi va yuqori tabaqalari manfaatlarining rang-