25-ma’ruza mavzu: Atom fizikasi. Reja: Atom yadrosining asosiy xarakteristikalari. Atom massasi. Tayanch iboarlar

Massa defekti va bog‘lanish energiyasi

Yadroning massalarini eng aniq o’lchash natijalari shuni ko’rsatadiki, yadrroning tinchlikdagi massasi M uni tashkil qilgan protonlar bilan neytronlarning tinchlikdagi massalari yig’indisidan hamisha kichik bo’ladi:

. (4)

YAdroni alohida nuklonlarga to’liq ajratish uchun zarur bo’lgan energiya yadroning bog’lanish energiyasi deyiladi va u quyidagi ifodadan topiladi:

(5)

bunda - massa defekti deb ataladi va u

(6)

dan topiladi. (5.3) dan foydalanib (5.2) ni ko’rinishini

(7)

ga o’zgartiramiz.

Bitta nuklonga to’g’ri keluvchi yadroning bog’lanish energiyasi yadroning solishtirma bog’lanish energiyasi ( ) deyiladi.


(8)

Nuklonlar o’rtasida ta’sir etuvchi va yadroning turg’unligini ta’minlovchi kuchlarga yadro kuchlari deyiladi. YAdro kuchlari gravitatsion va elektromagnit ta’sirlashuv kuchlaridan farqli o’laroq, o’ziga xos kuchlar bo’lib hisoblanadi.

Yadro kuchlari.

Nuklonlar urtasidagi o’zaro ta’sir kuchiga yadro kuchlari deyiladi. Yadro kuchlari asosan quyidagi xossalarga ega:

1. Yadro kuchlari kiska masofada ta’sir kiluvchi kuchlardir. Ularning ta’sir radiusi atom yadrosining radiusi tartibida, ya’ni -10^-15m
2. Yadro kuchlari intensiv ta’sir etuvchi kuchlardir.
3. Yadro kuchalari "to’yinish" xarakteriga ega. Bu degan so’z yadro ichidagi tanlab olingan nuklon qolgan boshqa hamma nuklonlar bilan ta’sirlashmasdan, faqat tanlab olingan nuklonlar bilan o’zaro ta’sirlashadi.
4. Yadro kuchlari markaziy kuchlar sistemasiga kirmaydi.