25- lab mashg’uloti. 12-guruh elementlari. Rux, kadmiy va simob birikmalari. Laboratoriya ishining maqsadi

Laboratoriya ishining maqsadi: Talabalarni 14 guruh elementlar, uglerod elementi va ularning birikmalari bilan tanishtirish.
Uglerod elementi va ularning birikmalari bo’yicha tajribalar:
Zarur asbob va reaktivlar: probirkalar, probkalar, voronka, egilgan shisha naylar, gorelka, chinni hovoncha dastasi bilan. Shtativ qisqichi bilan. Shisha tayoqcha, cho‘plar, 500 ml li kolbalar. 300 ml li stakan, paxta, CO 2 olish uchun Kiрp apparati.
Faollashtirilgan ko‘mir. Indigo Fuksin. Filtr qog‘ozi. Ko‘k lakmus. Neytral lakmus. Qizil lakmus. MgCO₃; CaCO₃, Ca(OH)₂, CaCO₃; NaHCO₃; Na₂CO₃ quruq tuzlari.
Eritmalar: vodorod sulfidli suv, H₂SO₄(h\ = 1,84 g/sm³), HCl;(1:4); C₂H₅OH;0,1n K₂CO₃; 0,1n KHCO₃; 0,1n . FeCl₃; 0,1n Cr₂(SO ₄)₃; 0,1n Na ₂CO₃; HCl (1:1); Na₂SiO ₃ (kons); suyultirilgan Na ₂SiO ₃; NH₄Cl; CaCl ₂ Ca(NO₃)₂; Pb(NO₃)₂; CuSO₄ va sovun eritmasi.
1-tajriba. Ko‘mirning adsorbsiyalash xossasi.
Uchta probirka olib, birinchisiga 2 ml chamasi vodorod sulfidli suv, ikkinchi va uchinchisiga 2 ml dan fuksin va indigo eritmalaridan quyib, har bir probirkaga faollashgan ko‘mir solib, probka bilan berkiting va kuchli chayqating so‘ngra filtrlang.
Birinchi probirkada filtratdagi hid yo‘qolishini, ikkinchi va uchinchilarida esa eritma rangsizlanishini kuzating.
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________Xulosa._______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________2- tajriba. Sulfat kislotaning ko‘mir bilan qaytarilishi
Probirkaga 5-7 tomchi konsentrlangan (  -1,84 g/sm³) sulfat kislotadan solib, ustiga kichikroq ko‘mir bo‘lagini soling. Probirkani shtativga vertikal o‘rnatib, ehtiyotlik bilan qizdiring. Gaz ajralib chiqishini kuzatib (hididan bilish mumkin), reaksiyani yarim reaksiyalar usulida tenglashtiring.
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________Xulosa._______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________3-tajriba. Uglerod (IV) oksidning olinishi va xossalari
a) karbonatlarga kislotalar ta’sir qilib, uglerod (IV) oksid olish. 82-rasmda ko‘rsatilgandek asbob yig‘ing. Kolbaga marmar yoki bo‘r bo‘laklaridan solib, unga suyultirilgan (1:4) xlorid kislotadan quying va tiqinni jiрs berkiting (Kiрp apparatidan foydalanish ham mumkin) . Shisha nayning uchi probirkaning tubiga kirib tursin. Probirkaga gaz to‘lganligini uning og‘ziga yonib turgan cho‘p tutilganda alanganing o‘chishidan bilish mumkin. Reaksiya tenglamasini yozing. 82- rasmda ko‘rsatilganidek, probirkaning 1/4 qismiga qadar suv solib, unga ko‘k lakmus eritmasidan 3-4 tomchi qo‘shing va aralashmadan uglerod (IV) oksidini o‘tkazing. Lakmus rangining o‘zgarishini kuzatib, reaksiya tenglamasini yozing. Eritmani qaynating. Eritma rangining o‘zgarish sababini tushuntiring;
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
b) uglerod (IV) oksidni bir idishdan boshqa idishga quyish. 500 ml hajmli quruq kolbani Kiрp apparatidan uglerod (IV) oksidga to‘lg‘azing. 250-300 ml hajmli kimyoviy stakanga
spirt shimdirilgan bir parcha paxta tashlab, uni yonib turgan cho‘p bilan yoqing. So‘ngra uning ustiga kolbadagi uglerod (IV) oksidni (suvga o‘xshatib) quying. Yonib turgan alanga o‘chadi. Uglerod (IV) oksiddan bo‘shagan kolbaga yonib turgan cho‘pni
tushiring, yonish davom etaveradi;
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
d) karbonat kislota tuzlarini hosil qilish. Probirkaning ¼ qismiga kalsiy yoki bariy gidroksiddan solib, shisha trubka orqali puflang. Cho‘kma hosil bo‘lishini kuzatib, reaksiya tenglamasini yozing. Shisha trubka orqali puflashni yoki Kiрp apparatidan uglerod (IV) oksid yuborishni davom ettiring. Cho‘kmaning qisman erishini kuzatib, reaksiya tenglamasini yozing. Eritmani tindirib, ikki probirkaga bo‘ling. Birinchisini qaynating. Ikkinchisiga esa 3-4 tomchi Ca(OH)2 qo‘shib, tajribalarni kuzating. Oq cho‘kma tushadi. Reaksiya tenglamasini yozing.