24-мавзу. АҲоли даромадлари ва давлатнинг ижтимоий сиёсати 1

Ўзбекистонда аҳоли пул даромадлари ва харажатлари баланси таркиби

Кўрсаткичлар	2004		2005		2006		2007		2008
	млрд. сўм	фоиз	млрд. сўм	фоиз	млрд. сўм	фоиз	млрд. сўм	фоиз	млрд. сўм	фоиз
Жами даромадлар	7634,4	100,0	9728,6	100,0	12954,9	100,0	16872,7	100,0	22626,3	100,0
шу жумладан:
-меҳнатга ҳақ тўлаш ва корхоналардан олинган бошқа даромадлар	2057,0	26,9	2860,2	29,4	3857,1	29,7	5417,5	32,1	7534,6	33,3
-мол-мулк, тадбиркорлик, қишлоқ хўжалик маҳсулотларини сотишдан олинган даромадлар	4593,7	60,2	5448,0	56,0	7135,8	55,1	8786,9	52,1	11290,5	49,9
-ижтимоий трансфертлар	983,7	12,9	1420,4	14,6	1962,0	15,2	2668,3	15,8	3801,2	16,8
Жами харажатлар ва жамғармалар	7561,1	100,0	9533,0	100,0	12680,7	100,0	16572,8	100,0	22240,7	100,0
шу жумладан:
-истеъмол сарфлари	5871,8	77,7	6911,4	72,5	9538,9	73,6	12409,8	73,5	16613,8	74,7
-мажбурий тўлов ва бадаллар	598,7	7,9	667,3	7,0	895,8	6,9	1123,1	6,7	1445,6	6,5
-жамғармалар-нинг ўсиши	1090,6	14,4	1954,3	20,5	2246,0	17,4	3039,9	18,0	3803,2	17,1

Аҳоли пул даромадлари қўшимча ўсишининг омиллари
Манба: Ўзбекистон Республикаси Давлат статистика қўмитаси маълумотлари.
Ўзбекистонда аҳоли реал пул даромадларининг ўсиши (ўтган йилга нисбатан фоиз ҳисобида)
Манба: Ўзбекистон Республикаси Давлат статистика қўмитаси маълумотлари.
Аҳолининг молия-кредит тизими орқали олинадиган пул даромадлари қуйидагилардан иборат:
1

• давлат суғуртаси бўйича тўловлар;

2

• шахсий уй қурилишига ва матлубот жамияти аъзоларига банк ссудалари;

3

• жамғарма банкидаги омонатлар бўйича фоизлар;

4

• акция, облигация қийматининг ўсишидан олинадиган даромад ва заём бўйича тўловлар;

5

• лотерея бўйича ютуқлар;

6

• товарларни кредитга сотиб олиш натижасида пайдо бўладиган вақтинча бўш маблағлар;

7

• ҳар хил турдаги компенсация тўловлар ва ҳ.к.

Аҳоли турмуш даражаси

• – аҳолининг ҳаёт кечириши учун зарур бўлган моддий ва маънавий неъматлар билан таъминланиши ҳамда улар эҳтиёжининг бу неъматлар билан қондирилиши даражаси.

1

• туғилиш ва ўлиш даражаси ҳамда бошқа демографик кўрсаткичлар;

2

• ҳаёт кечиришнинг санитар-гигиена жиҳатидан шароитлари;

3

• озиқ-овқат товарларини истеъмол қилиш;

4

• турар жой шароитлари;

5

• маълумот ва маданият;

Аҳоли турмуш даражасининг БМТ томонидан тавсия этилган кўрсаткичлари тизими ўз ичига қуйидаги гуруҳларни олади:
Аҳоли турмуш даражасининг БМТ томонидан тавсия этилган кўрсаткичлари тизими ўз ичига қуйидаги гуруҳларни олади:
6

• меҳнат қилиш ва бандлик шароитлари;

7

• аҳолининг даромадлари ва харажатлари;

8

• ҳаёт кечириш қиймати ва истеъмол нархлари;

9

• транспорт воситалари;

10

• дам олишни ташкил этиш;

11

• ижтимоий таъминот;

12

• инсон эркинлиги.

Фаровонликнинг энг қуйи чегарасини оила даромадининг шундай чегараси билан белгилаш мумкинки, даромаднинг бундан паст даражасида ишчи кучини такрор ҳосил қилишни таъминлаб бўлмайди.

• Бу даража моддий таъминланганлик минимуми ёки кун кечириш даражаси (қашшоқликнинг бошланиши) сифатида чиқади

Бозор иқтисодиёти шароитида ўртача даромад «ўртача синф» деб аталадиган табақалар даромадлари бўйича аниқланади. Бундай гуруҳ истеъмол савати тўпламига

• уй, автомашина, дала ҳовли, замонавий уй жиҳозлари, сайр қилиш ва болаларини ўқитиш имконияти, қимматли қоғозлар ва зебу зийнат буюмлари киради.

Турмуш тарзи

• – бу кишилар (жамият, ижтимоий қатлам, шахс)нинг миллий ва жаҳон ҳамжамиятидаги ҳаёт фаолияти тури ҳамда усулларини акс эттирувчи ижтимоий-иқтисодий категория. Турмуш тарзи инсон ҳаёт фаолиятининг турли жиҳатларини қамраб олади, яъни:

1

• меҳнат, уни ташкил этишнинг ижтимоий шакллари;

2

• турмуш ва бўш вақтдан фойдаланиш шакллари;

3

• сиёсий ва ижтимоий ҳаётда иштирок этиш;

4

• моддий ва маънавий эҳтиёжларни қондириш шакллари;

5

• кишиларнинг кундалик ҳаётдаги хулқ-атвори меъёрлари ва қоидалари.