23- боб. Тугайдиган ва қайта тикланадиган ресурсларни тақсимлаш

23.3. Фильтрланишга қарши тадбирлар

Ҳудудларда фильтрланишга қарши тадбирлар канал фойдали иш коэффициентини кўтарадиган ва суғориладиган ерлар мелиоратив ҳолатини яхшилайдиган махсус қопламалардан фойдаланиш ҳисобига фильтрланиш эвазига сув йўқолишининг олдини олишга қаратилган тадбирлардир.

Бугунги кунда суғориладиган деҳқончиликда асосан тўрт турдаги ички хўжалик суғориш тизими қўлланилмоқда: ер ўзанида, бетон қопламада, темир-бетон лотокларда ва ер ости сув ўтказиш кувурларида. Турли хил суғориш тизимлари техник-иқтисодий кўрсаткичлари таҳлили шуни кўрсатадики, турли хил фильтрланишга қарши қопламаларга эга суғориш тизимлари ўрнатилганда табиий ўзанли каналларга нисбатан кўпроқ ФИКга эришилади ва бу сув ресурслари, ўз навбатида, магистрал ва хўжаликлараро суғориш тизимини қуриш ва ишлатишга кетадиган капитал қўйилмалар ва эксплуатацион харажатларни иқтисод қилишга олиб келади. Масалан, ер ости сув ўтказиш кувурларидан фойдаланилган вариантда суғориш манбаларидан суғориш тизимига сув олиш(брутто) оддий тупрок каналларига нисбатан 3,2 минг куб. метрга кам бўлиб, бу хўжаликлараро суғориш тизимини қуришдаги капитал қўйилмалар ва эксплуатацион харажатларни тежаш имконини беради. Нисбатан юқори ФИК га эга бўлган вариантларда суғориш сувининг фильтрланиб йўқолишини камайтириш дренаж қуриш ва уни ишлатишга кетадиган капитал қўйилмалар ва ҳар йиллик ишлатиш харажатларини тежашга имкон беради. Бундан ташқари, тупрокли кналларга нисбатан юқорироқ сувдан фойдаланиш коэффициентига эга вариантлар қўшимча равишда суғориладиган ерларни қишлоқ хўжалиги оборотига киритиш имконини беради ва бу шунча миқдорда янги ерларни ўзлаштиришга кетадиган харажатларнинг камайишига тенгдир.


Атама ва иборалар

Сув ресурслари, суғориш, технология, фильтрланиш, дренаж, тик, горизонтал, сув исрофи, эгатлаб суғориш, аэрозол (майда дисперс) намлаш, ёмғирлатиш, юза қатламни суғориш, тупроқ остидан, томчилаш усули, суғориш техникаси.

Назорат саволлари

1. 
   Сувни тежаш технологияларини санаб беринг.
   
2. 
   Суғориш усуллари классификациясини келтиринг.
   
3. 
   Дренаж тадбирларининг атроф муҳитга таъсири қандай?
   
4. 
   Фильтрланишга қарши тадбирларнинг атроф муҳитга таъсири қандай?
   

Адабиётлар рўйҳати

1. 
   Джалалов С.Ч. Орошаемое земледелие в условиях дефицита водных ресурсов. Издательство Enk “Chinor”, 2000.