21-mavzu: Bul funksiyalari, ularning berilish usullari. Bul funktsiyalari soni

6 – MAVZU: OCHIQ KALITLI KRIPTOTIZIMLAR

Reja:

1. Ochiq kalitli kriptotizim

2. Elektron raqamli imzo

3. Raqamli imzoni shakllantirish muolajasi.

4. Raqamli imzoni tekshirish muolajasi.

5. RSA algoritmi

6. Xesh funktsiya

Tayanch tushunchalar: faol ushlab qolish, maskarad, renegatlik, almashtirish, takrorlash, maxfiy kalit, ochiq kalit, RSA.

Simmetrik bir kalitli krpitoalgoritmlar axborot-kommunikasiya tarmoqlarida ma’lumotlar almashinuvining muhofazasini ta’minlash masalalarini yechishda, ya’ni kalitlarni tizim foydalanuvchilariga ishonchli tarqatish masalasida muammolar mavjud edi. Bu muammoni yechish uchun, ishlab chiqilgan bardoshli kalitlarni tizim foydalanuvchilariga xavfsiz etkazish kafolati ta’minlangan bo’lishi shart. Bu masalaning yechimi klassik va zamonaviy algebrada olingan ilmiy natijalar asosida yaratilgan ochiq kalitli kriptotizimlarning yaratilishi bilan hal etildi.

Ochiq kalitli kriptotizimning mohiyati aniqlanishi murakkab bo’lgan masala bilan bog’liq kalitlar juftligini yaratishdan iborat. Bu juftlikni tashkil etuvchi kalitlardan biri ochiq, ikkinchisi yopiq(maxfiy) bo’ladi. Ochiq kalit oshkora e’lon qilinadi, maxfiy kalit faqat uning egasigagina ma’lum bo’ladi. Biror foydalanuvchining ochiq kalitini bilgan holda uning maxfiy kalitini topishning amaliy jihatdan mumkin emasligi, yechilishi murakkab bo’lgan masalaning hal etilishini talab qilishi bilan kafolatlanadi.

Ochiq ma’lumot, shu ma’lumotni olishi kerak bo’lgan foydalanuvchining ochiq kaliti bilan shifrlanib unga uzatiladi. Shifrlangan ma’lumotni olgan foydalanuvchi faqat o’zigagina ma’lum bo’lgan maxfiy kalit bilan uni deshifrlab, xabar mazmuniga ega bo’ladi.

Elektron raqamli imzo

Elektron hujjatlarni tarmoq orqali almashishda ularni ishlash va saqlash xarajatlari kamayadi, qidirish tezlashadi. Ammo, elektron hujjat muallifini va hujjatning o’zini autentifikasiyalash, ya’ni muallifning haqiqiyligini va olingan elektron hujjatda o’zgarishlarning yo’qligini aniqlash muammosi paydo bo’ladi.