21-Ma’ruza: Mollyuskalar (Mollusca) tiplari. Rej

Mollyuskalarning umumiy tuzilishi
Hozirgi vaqtda yashovchi etti takson mollyuskalarnin barcha vakillari ko’p sonli bo’lmagan, xar bir taksonga xos bo’lgan ixtisoslashgan variastiyalarni hisobga olmaganda umumiy tana tuzilishiga ega. Shu sababli xech bir takson mollyuskalar umumiy tuzilishi to’liq ifodalab bera olmaydi va mos holda bu guruqlarning hech qaysi vakili mollyuskalarning tipik vakili sifatida qaralmaydi. Tasavvuriyda mollyuskalarning umumiy tuzilishini tushuntiruvchi, filogenetik tadqiqotlar natijasida qayta tiklangan tasavvuriy qiyofa ularning tuzilishini va uning fiziologik o’ziga xos xususiyatlarini tasvirlab berishi kerak. Ammo, bugungi kungacha mollyuskalar umumiy tuzilishi munozaralar predmeti sifatida qolmoqda va mavjud modellarning xech biri umumiy deb qabul qilinmagan. Shunday modellardan biri mollyuskalar filogeniyasi bilan birga ushbu bob oxirida ko’rsatilgan. Hozircha biz mollyuskalarning umumlashgan tuzilish sxemasini keltirib o’tamiz. Bu “shakl”ning tuzilishi va ishlashini mollyuskalarni o’rganish uchun qulay model deb qarash lozim. Mollyuskalarning haqiqiy umumiy ajdodi mollyuskalar umumlashgan sxemasini tushuntiruvchi modelga o’xshash bulishi extimoli bor, lekin shuni unutmaslik kerakki bu model qat’iy filogenetik tadqqiqotlarga asoslanmagan oddiy o’quv modelidir.
Taklif qilinayotgan sxemaga asosan gipotetik “tipik” mollyuska – bu oval Qontur va yassi dorso-ventral yo’nalishli bilaterial simmetrik dengiz bentos hayvonining prototipidir.