2021-yil 25-noyabr 2021-yil

Фойдаланилган адабиётлар рўйхати
1. 
Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг Олий Мажлисга 
Мурожаатномаси.// Г.Халқ сўзи, 2020 йил, 30 декабрь.
2. 
“Ўзбекгидроэнерго” АЖни ривожлантириш бўйича 2020-2024 йилларга мўлжалланган 
Консепцияси 15.02.2018
3. 
Бурханов А.У Cаноат корхоналари молиявий барқарорлигини баҳолаш усули 
“Иқтисодиёт ва инновацион технологиялар” илмий электрон журнали. № 6, ноябрь-декабрь, 
2018 йил
4. uzgidro.uz

---

170
ҚОРАМОЛЧИЛИК ТАРМОҒИ РИВОЖЛАНИШИГА
 
ТАЪСИР ЭТУВЧИ ОМИЛЛАР ВА УЛАРДАН
 
САМАРАЛИ ФОЙДАЛАНИШ ЙЎЛЛАРИ
Ў.Э.Худайбердиев
“Иқтисодиёт” кафедраси катта ўқитувчиси, ТДИУ
Аннотация: 
мақолада республикада қорамолчилик тармоғи ривожланишига 
таъсир этувчи омиллар гуруҳларга ажратилган ҳамда иқлим ўзгаришининг тармоққа 
кўрсатадиган таъсири, унинг таъсири камайтириш бўйича хулосалар берилган.
Таянч иборалар: 
қорамолчилик тармоғи, ташкилий омиллар, иқтисодий омиллар, 
маҳсулот ишлаб чиқариш, ветеринария хизмати, ихтисослаштириш, озуқа базаси.
Аннотация:
 В статье разбиты факторы, влияющие на развитие животновод-
ческой отрасли страны, на группы и сделаны выводы о влиянии изменения климата на 
отрасль, снижении его воздействия.
Abstract
: The article breaks down the factors influencing the development of the country’s 
livestock industry into groups and draws conclusions about the impact of climate change on the 
industry, reducing its impact.
Корхона ёхуд тармоқ (унинг маҳсулот турларини) ишлаб чиқариш фаолия-
тини ташкил қилиш, самарадорлигини шакллантириш ва ошириш ҳақида сўз 
юритиладиган бўлса, омиллар гуруҳи, биринчи навбатда, таркибан ишлаб чиқа-
риш воситалари ва жонли меҳнатдан иборат бўлиб, улардан фойдаланишнинг 
якуний пировард натижаси самаранинг жами қўйилмаларга нисбатан ўзгариш 
даражаси, суръатини ифодалайди. 
Қорамолчилик билан шуғулланадиган турли мулкчилик шаклидаги хўжали-
кларнинг кўп йиллик амалиёт тажрибаларини таҳлил қилиш натижаларининг 
кўрсатишича, қайси хўжаликда мавжуд ташкилий-иқтисодий омиллар, чеклан-
ган табиий ресурслар ҳамда ички ва ташқи имкониятлардан унумли фойдала-
ниб, бозор қонуният ва талаблари асосида ихтисослашувга амал қилиб фао-
лият юритаётган бўлса чорвачилик тармоғи фойда кўрувчи соҳа сифатида ўз 
самарасини бермоқда. Жумладан, ривожлантириш нуқтаи назардан ўзига хос 
хусусият ва талаблар мажмуига эга қорамолчилик тармоғини оқилона ташкил 
қилиш, жойлаштириш ва ихтисослаштиришга таъсир этувчи омилларни макро 
ва микро даражага бўлиб ўрганишни мақсадга мувофиқ деб ҳисоблаймиз. Бунда 
макродаражада муайян ҳудуднинг чорвачилик тармоғига таъсир этувчи таби-
ий-иқлим ва экологик шароитларини белгиловчи ва характерловчи омилларни 
ўрганиш, микродаражада эса чорвачиликка ихтисослашган хўжаликлар фаолия-
тига таъсир этувчи омилларни (улар ўз навбатида ички ва ташқи омиллар бўли-
ши мумкин) ўрганиш зарурати вужудга келади.
Амалиётда иқтисодчи олимлар орасида ишлаб чиқариш жараёнида қат-
на-шувчи ва унинг самарадорлигига таъсир этувчи омилларни туркумлашти-
ришда турлича фикр ва ёндашишлар мавжуд. Масалан, Ш. Шодмонов иқти-

---

171
содиётнинг тизими ва шаклидан қатъий назар учта омил: ишчи кучи, меҳнат 
қуроллари ва меҳнат предметлари бўлиши шартлигини эътиборга олган ҳолда 
уларнинг ўзаро боғлиқ қуйидаги таркибий классификациясини тавсия қилади
41
. 
Шунга асосан қуйида келтирилган классификациядан фарқли равишда А. Ўл-
масов, А.Вахобовлар ишлаб чиқариш омиллари туркумлари ва уларнинг ўзаро 
боғлиқлигини қуйидагича акс эттиришади
42
.
Қорамолчилик маҳсулотлари ишлаб чиқариш жараёни аниқ, бир-биридан 
сезиларли фарқланувчи, шунинг билан бирга ўзаро мустаҳкам боғлиқ босқичлар-
дан иборат бўлиб, бу тармоқни самарали ривожлантириш учун кенг қамровли 
омиллар тизимини яратиш ва ўзаро мувофиқлаштиришни талаб этади. Мазкур 
соҳа ўзида илмий-техник тараққиётнинг техникавий, технологик, биологик, 
ташкилий, иқтисодий, ижтимоий, сиёсий ва ҳуқуқий йўналишларини мужассам-
лаштирувчи, ишлаб чиқариш жараёнининг турли босқичларида қорамолчилик 
маҳсулотлари ишлаб чиқариш самарадорлиги ва сифатининг ошишига хизмат 
қиладиган ўзаро боғлиқ ва тўлдирувчи муҳим омиллар таъсири ва улардан оқи-
лона фойдаланиш натижасида ривожланиш тенденциясига эга бўлади.
Шу боисдан ҳам, юқорида асослаб берилган илмий-назарий хулосага кўра 
қорамолчилик маҳсулотлари ишлаб чиқариш жараёнида қатнашувчи ва унга 
таъсир кўрсатувчи омилларни 1-расмдаги тартиб ва тизим кўринишида эъти-
борга олиш тавсия қилинади. 
112