2021-yil 2020 2021 – O’quv yilida o’rta ta’lim maktablarining

3. Ushbu rasmdagi o‘simliklarning nafas olish tajribasini izohlang.

Yashil barglar hujayrasida fotosintez jarayonida organic moddalar hosil bo‘lishi bilan bir qatorda, nafas olish jarayoni ham boradi. Demak, o‘simliklaming boshqa organlari qatori barglari ham nafas oladi. Bunda ular ko‘pchilik tirik organizmlar kabi havodan kislorod olib, karbonat angidrid gazini ajratib chiqaradi. O‘simliklaming nafas olish jarayoni uning oziqlanishidan keskin farq qiladi. Nafas olishda barglarda organik moddalar hosil bo‘lmay, aksincha, ular parchalanadi. Yana bir muhim

farqi, nafas olish uchun yomg‘lik talab etilmaydi. 0 ‘simliklar kecha-kunduz uzluksiz nafas oladi. Kunduzi barglar hujayrasida organik moddalaming hosil bo‘lishi va hujayralaming nafas olish jarayoni bir vaqtda o‘tadi. Lekin bu jarayonlarning har ikkalasi ham bizga sezilmaydi. 0 ‘tgan darslarda barglar hujayrasida organik moddalar hosil bo‘lishida kislorod ajralib chiqishini aytgan edik. 0 ‘simliklar ana shu oziq moddalar hosil qilish jarayonida ajratib chiqargan kislorodning bir qismidan o‘zi nafas olishda foydalanadi va karbonat angidrid gazi ajratib chiqaradi. 0 ‘simliklaming nafas olishini tajriba qilib ko‘rish mumkin. Buning uchun og‘zi shisha plastinka bilan mahkam berkiladigan ikkita shisha stakan oling va ularga yangi kesib olingan bargli novdalami soling. Har ikkala stakan ichiga yonib turgan cho‘pni tushiring, cho‘plar o‘chmaydi, demak, stakan ichidagi havoda kislorod bor. Har ikkala stakanning og‘zini shisha plastinka bilan zich berk ng. Stakanlaming birini yorug‘lik yaxshi tushib turadigan joyga, ikkinchisini esa qorong‘i joyga qo‘ying. Bir necha soatdan keyin unga yonib turgan cho‘pni tushirib, har qaysi stakan ichidagi havoning tarkibini tekshiring.
11-BILET