2021 development issues of innovative economy in the agricultural sector

 
 
“DEVELOPMENT ISSUES OF INNOVATIVE ECONOMY IN THE 
AGRICULTURAL SECTOR”
 
International scientific-practical conference on March 25-26, 2021. 
Web: 
http://conference.sbtsue.uz/uz
 
жойлашган. Қурғоқчилик даражаси юқори бўлганлиги сабабли қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини 
мамлакатнинг аксарият қисмида қўпинча суғориш орқали амалга ошириш мумкин
[1]
. Суғориш 
сувининг асосий манбалари 
- 
бу оқимларнинг йиллик ўзгарувчанлиги юқори бўлган музлик билан 
озиқланадиган Амударё ва Сирдарё дарёлари ҳисобланади. Кичик қурғоқчилик йилларида ушбу 
ўзгарувчанликни мамлакатдаги 55 та сув омборининг улкан тармоғи қоплаши
мумкин эди, аммо 
катта ва узоқ давом этган қурғоқчилик пайтида ҳозирги сув омборининг умумий қуввати 20 
кубометрга етмайди. Бундан ташқари, суғориш сувига бўлган эҳтиёж тез ўсиб бормоқда. Борган 
сари, сувнинг мавжудлиги ва ўсиб бораётган сув талаблари ўртасидаги номутаносиблик ҳатто 
илгари юмшоқ қурғоқчилик йилларининг таъсирини кучайтирмоқда. Натижада, сўнгги ўн йил 
ичида Ўзбекистон бир неча бор экстремал қурғоқчиликларга дуч келди, энг кўп зарар кўрган 
ҳудудларда экин ҳосилдорлиги 50 фоиздан 75 фоизгача камайди. Ушбу қурғоқчилик одамлар ҳаёти 
ва озиқ
-
овқат хавфсизлигига жиддий салбий таъсир кўрсатди. 2000–01 йиллардаги қурғоқчилик 
пайтида дон маҳсулотлари этиштириш 10 фоизга, пахта этиштириш 17 фоизга, гуруч ишлаб 
чиқариш 60 фоизга камайгани ва натижада қарийб 130 миллион АҚШ доллари миқдорида зарар 
кўргани хабар қилинган 
[2]. 
1-
Расм. Ўзбекистон худудида етиштирилган бошоқли дон экин турларининг хосилдорлик 
кўрсаткичлари (ФАО Стат)
[3] 
2025 йилга келиб 1,8 миллиард киши сувнинг муттасил таычиллини бошдан кечиради ва 
дунё аҳолисининг 2/3 қисми сув танқислиги билан яшайди (UNCCD). Қурғоқчилик 
- 
бу 
ёғингарчилик ёки сув этишмаслигидан келиб чиқадиган олдиндан айтиб бўлмайдиган ва мураккаб 
табиий хавф 
[4]
. Қуғоқчилик вақт, макон, интенсивлик ва зарари жиҳатидан фарқ қилиши мумкин. 
Қурғоқчиликнинг пайдо бўлиши бир ёки бир нечта гидрометеорологик ўзгарувчиларнинг 
ғайритабиий қуруқлигига боғлиқ. Масалан, метеорологик қурғоқчилик ёғингарчиликнинг 
этишмаслигига ва ҳароратнинг ошишига олиб келади. Гидрологик қурғоқчилик дарё оқими ёки ер 
усти сувларининг етишмаслиги билан боғлиқ. Қишлоқ хўжалиги қурғоқчилигини сирт тупроқнинг 
юқори қатламларида тупроқ намлигининг пасайиши билан тавсифлаш мумкин. Ижтимоий
-
0
1000000
2000000
3000000
4000000
5000000
6000000
7000000
8000000
0
100000
200000
300000
400000
500000
600000
700000
199
2
199
3
199
4
199
5
199
6
199
7
199
8
199
9
200
0
200
1
200
2
200
3
200
4
200
5
200
6
200
7
200
8
200
9
201
0
201
1
201
2
201
3
201
4
201
5
201
6
201
7
201
8
201
9
Шоли
Маккажўхори
Арпа
Пахта
Буғдой

---

56