|
“DEVELOPMENT ISSUES OF INNOVATIVE ECONOMY IN THE
AGRICULTURAL SECTOR”
International scientific-practical conference on March 25-26, 2021.
Web:
http://conference.sbtsue.uz/uz
Шуни таъкидлаш керакки, бошқарув қарорларини қабул қилиш омилларини ташқи ва ички
томонга ажратиш умумий, ўзига хос эмас ва шунинг учун уни амалда қўллаш нуқтаи назаридан
чекланган. Бундай ҳолда, омиллар ўртасида мавжуд бўлган мураккаб ва ноаниқ муносабатларни,
шунингдек уларнинг ўзаро таъсирининг оқибатларини аниқлаш ва баҳолашнинг имкони йўқ.
Бир гуруҳ олимлар В.Н. Эйтингон
ва Н.П. Панкратова, қарор қабул қилинган муҳитдан
(ташқи ва ички муҳитдан)
ташқари, бошқарув қарорларининг қабул қилинишига таъсир етувчи
омилларга ижтимоий гуруҳ, қарор қабул қилинадиган жамоанинг хусусиятлари ва қарор қабул
қилувчининг хусусиятлари
ҳам аниқлаштирилмаган
,
бу эса ушбу ёндашувни аниқлаш ва аниқлашда
фойдаланишни қийинлаштирмоқда.
Шундай қилиб, Ю.И. Башкатова
5
менежернинг шахсий баҳоларини, таваккал даражаси, вақт
ва ўзгарувчан муҳит, ахборот ва хулқ
-
атвор чекловлари, қарорларнинг салбий оқибатлари ва ўзаро
боғлиқлигини бошқарув қарорларини қабул қилиш омиллари сифатида алоҳида таъкидлайди.
Л.И. Лукичева
6
бошқарув қарорларини қабул қилиш учун омилларнинг кенг рўйхатини
таклиф этди: менежернинг шахсий баҳолари, қарор қабул қилиш муҳити (ишончлилик,
таваккалчилик ва
ноаниқлик шартлари), маданий фарқлар (бошқарув тизимининг хусусиятларини
акс эттиради), маълумотлар чекловлар, вақт чекловлари, хулқ
-
атвор чекловлари, қарорларнинг
ўзаро боғлиқлиги, мураккаблик омили, қарорнинг истиқболлари, молиявий инвестициялар омили
ва молиявий инвестицияларни таҳлил қилиш, қарорларни қабул қилишнинг иқтисодий мақсадга
мувофиқлиги, оқибатлари билан боғлиқ хавф даражаси қарорнинг бажарилиши.
Р.А. Фатхутдинов, шунингдек, унинг фикрига кўра, бошқарув қарорларини қабул қилишга
таъсир қилувчи асосий омилларни номлайди: илмий тизимга илмий ёндашувлар ва принципларни
бошқариш тизимига тадбиқ етиш, моделлаштириш усуллари, бошқарувни автоматлаштириш,
сифатли қарор қабул қилиш мотивацияси ва бошқалар. Шу билан бирга, олим томонидан
кўрсатилган омилларни қарор қабул қилувчининг касбий хусусиятлари гуруҳига ажратиш мумкин,
бу бошқарув қарорларини қабул қилиш учун кенг омиллар тизимининг фақат бир қисми.
Бошқарув қарорларини қабул қилишга таъсир этувчи омилларни танлаш бўйича юқоридаги
ёндашувларни таҳлил қилиш уларнинг муҳим камчиликларини кўрсатди
-
улар мавжуд омиллар
иерархиясини ва улар ўртасидаги ўзаро боғлиқликни акс эттирадиган омиллар тизимини
шакллантиришга имкон бермайди. Бундай тизимнинг йўқлиги ҳар бир аниқ омил ёки гуруҳнинг
бошқарув қарорларини қабул қилишига таъсир даражаси ва йўналишини ҳар томонлама баҳолашга
имкон бермайди, бу эса ташкилотда.ўз навбатида бошқарув жараёнини такомиллаштириш бўйича
аниқ чора
-
тадбирларни ишлаб чиқиш имкониятларини чеклайди.
Юқоридалар асосида бошқарув қарорларини қабул қилишга таъсир этувчи омиллар тизими
шакллантирилди. Ушбу тизимни қуриш учун сабаб
-
таъсир
диаграммаси
(балиқ
скелети).
Диаграмма бир нечта омилларни яратиш орқали турли омиллар иерархиясини аниқлашга ёрдам
беради. Бу, ўз навбатида, маълум бир омилнинг бошқарув қарорига таъсири даражасини баҳолаш
ва таҳлил қилишга имкон беради.
Бошқарув қарорларини қабул қилиш омилларининг диаграммаси бошқарув қарорини қабул
қилиш тўртта умумлаштирувчи (асосий) омилларга боғлиқ (1
-
расм (балиқ скелети диаграммаси)):
1) қарор қабул қилувчининг хусусиятлари;
2) муаммоли вазият;
3) бошқарув қарорларини асослаш усуллари;
4) ресурслар, шартлар, чекловлар.
Таҳлил жараёнидаги ушбу омиллар қуйи (иккинчи) даражадаги омилларга қараб бирламчи
бўлиб, уларга ўз навбатида учинчи даражадаги омиллар ва бошқалар таъсир қилади. Масалан,
"муаммоли вазият" омили иккинчи даражали омиллар билан белгиланади: ривожланиш
тенденциялари, мураккаблиги ва ноаниқлик даражаси. Иккинчи тартиб "ривожланиш
тенденциялари" омили учинчи даражали омиллар билан белгиланади: башорат қилиш имконияти,
5
Башкатова Ю.И.Управленческие решения:[учеб пособ]
-
М.: МЭСИ, 2004.
-
184 с
6
Лукич
e
в
a
Л. И. Условия и факторы качества управленческих решений: [Электрон ресурс]
471
Do'stlaringiz bilan baham: |
