|
кат.ўқит., РкВ Ч.А.Сабирова, Урганч давлатуниверситети
О.Давлетжанова
Урганч тумани 38-макта бошланғич таълим олий тоифали ўқитувчиси.
“Шухрат”медали сохиби
Аннатоция:Ушбу мақолада бугунги кунда халқ таълими тизимида олиб борилаётган ислоҳотлар ва таълим сохасига киритилган “Тарбия” фанининг аҳамиятига қаратилган.
Калит сўзлар:таълим, фарзанд тарбияси, ватанпарварлик, олийжаноблик, ростгўйлик, теран фикр, гўзал хулқ, яхшилик қилиш, оилавий китобхонлик,
Мамлакатимизда кейинги вақтларда таълим тизимига алоҳида эътибор қаратилаётганлиги, ёш авлодга таълим тарбия беришда жаҳон тажрибаси ҳамда ўзбек моделидан фойдаланган ҳолда амалга оширилаётганлиги, ёш авлодни бой тарихимизга ҳурмат, ватанпарварлик ва одамийлик фазилатлари руҳида вояга етказишга алоҳида эътибор берилаётгани бежиз эмас албатта. Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг “Биз таълим ва тар- бия тизимининг барча бўғинлари фаолиятини бугунги замон талаблари асосида такомил- лаштиришни ўзимизнинг биринчи даражали вазифамиз деб биламиз”, - деган фикри, шу- нингдек, Фитратнинг “Халқнинг аниқ мақсад сари ҳаракат қилиши, давлатманд бўлиши, бахтли бўлиб иззат-ҳурмат топиши, жаҳонгир бўлиши ёки заиф бўлиб хорликка туши- ши, бахтсизлик юкини тортиши, эътибордан қолиб, ўзгаларга тобе ва қул, асир бўлиши уларнинг ўз отаоналаридан болаликда олган тарбияларига боғлиқ”, - деган фикрларига давлатимиз раҳбарининг алоҳида урғу бериши зиммамизда халқ манфаатлари, фарзанд- лар келажаги, уларнинг тарбиясига оид масъулият нечоғли юқори эканидан далолатдир. Зеро, фарзандларбизнингкелажагимиз, улар отаона вааждодларимизишинингдавомчилар иҳисобланади. Яна Президентимизэътирофэтганидек: “Ўзмиллийтарихивамаданиятига, дунёдаэнгкаттабойликбўлган интеллектуал вамаънавийсалоҳиятгачуқурҳурматбиланёнда шиш, униасрабавайлашвабойитиш, шу асосдаёшавлоднимиллийваумуминсонийқадриятла рруҳидатарбиялашжаҳондагиҳарбирдавлатважамиятнингмоддийвамаънавийтараққиётида, ҳечшубҳасиз, ҳалқилувчиўринэгаллайди” .
Фарзандкомиллиги, унингтарбияси, соғломлиги, миллийқадриятларга, Ватанигабўлган муҳаббатикабимасалаларкўтарилганда, мутафаккир Абдулла Авлонийнинг “Тарбиябизу- чун ё ҳаёт - ё мамот, ё нажот - ё ҳалокат, ё саодат - ё фалокатмасаласидур,” - деганмаън олификрларинақадарҳақиқатэканлигинианглаймиз.
Бугунги кунда “Умумийўртатаълиммуассасаларида “Тарбия” фанинибосқичма- босқичамалиётгажорий этишчора-тадбирларитўғрисида”ги ЎзбекистонРеспубликасиВази рларМаҳкамасинингҚарорини тасдиқланишихалқ таълим тизимида олиб борилаётган ис- лохотларнинг ўзгаришига сабаб бўлди десак муболаға бўлмайди. Қарорда кўрсатилишича “Умумийўртатаълиммуассасаларида “Одобнома”, “Ватантуйғуси”, “Миллийистиқлолғояс ивамаънавиятасослари” ҳамда “Дунёдинларитарихи” фанларинибирлаштирганҳолдаягона “Тарбия” фани 1 — 9-синфларда — 2020/2021 ўқувйилидан, 10 — 11-синфларда эса — 2021/2022 ўқувйилидан” бошлаб ўқитилиши назарда тутилган.
Баркамол инсон, унинг тарбияси ҳақидаги юксак ғоялар баён қилинган зардўштийларнинг муқаддас китоби «Авесто»нинг туб маъно - моҳиятини белгилаб берадиган “Эзгу фикр, эзгу сўз, эзгу амал” деган тамойилни оладиган бўлсак, унда ҳозирги замон учун ҳам беҳад ибратли сабоқлар борлигини кўриш мумкин.
Абдулла Авлоний ўзининг “Туркий гулистон ёхуд ахлоқ” асарида бола тарбиясини тўрт йўналишда: “Тарбиянинг замони”, “Бадан тарбияси”, “Фикр тарбияси”, “Ахлоқ тарбияси” каби бўлимларга ажратган ҳолда тадқиқ этади. «Тарбиянинг замони” бўлимида тарбияни бола туғилган кунданоқ бошлаш кераклигини таъкидлайди. “Тарбияни кимлар қилур?”, “Қайдай қилинур?” деган саволларни ўртага ташлайди ва уларга жавоб қидиради. “Би- ринчи - уйтарбияси. Бу она вазифасидур. Иккинчи - мактабвамадрасатарбияси. Буота, муаллим, мударрисваҳукуматвазифасидур”, деятарбиягаҳамма — ота-она, муаллим, ҳук уматвабошқаларнингмасъулэканинитаъкидлайди. Мамлакаттараққиёти, давлатнингқудрат либўлишиёшавлодтарбиясигаҳаржиҳатданбоғлиқдебҳисоблаганалломатарбияхусусийэмас, миллий, ижтимоийишдирдегантўхтамгакелади.
А.Авлонийайтганидек: «Агаринсоняхшитарбиятопиб, бузуқхулқлардансақланиб, гў залхулқларгаодатланибкаттабўлса, ҳаркимқошидамақбулбахтиёрбиринсончиқар ...». Бу фирклар ХХ асрда қандай долзарб масала бўлган бўлса, бугун ҳам шунчалик даражада муҳимдир. Айтиқса глабаллашув шароитида ёшлар таълим тарбиясига бўлган эътиборни сусайтирмаслик лозим.
Мактабларда “Тарбия” фанинг ўқитилишидан асосий мақсад ёш авлод тарбиясининг мукаммал бўлишига эришиш, ўқувчидарда Ватанга муҳаббат туйғусини шакллантириш, келажакка ишонч руҳини сингдириш, қилаётган ишига маъсулият билан ёндашишга ўргатиш, ҳар қандай ишни бошлашдан олдин натижасини кўра билиш каби қобилиятларни шакллантиришдан иборатдир.
синфлар учун мўлжалланган “Тарбия” дарслигида йигирма тўққизта мавзу келтирил- ган бўлиб, берилган мавзулар асосан ёш авлод тарбиясини юқори даражага чиқаришга қаратилгандир. Жумладан, “Ватан мадҳи” ҳикоясида қаерда яшашдан қатъий назар ўз Ва- танингчалик бўла олмаслиги ёритиб берилган. Қолаверса, “Билим - тенгсиз ҳазина”, “Ях- шилик қилиш ҳикмати”, “Ростгўйлик”, “Тежамкорлик”, “Ҳалоллик муваффақият калити” “Фазилатлар инсон кўрки”, “Барча инсонлар қонун олдида тенгдирлар”, “Бахт оиладан бошланади”, “Она -улуғ зот” каби мавзулар ўқувчиларнинг ўз ҳаёт позициясини шакллан- тиришда алоҳида аҳамият касб этади.
Айниқса, “Оилавий китобхонлик - муваффақият пойдевори” мавзуси ёшларда китоб- га бўлган муҳаббатни янада оширишга ҳизмат қилади. Жумладан, “Дунёда инсон учун энг азиз икки неъмат бор. Бири - нон, Иккинчиси китобдир! Нон ризк-рўз, тириклик да- стурхон кўрки саналса, китоб кеча нима бўлгани, бугун нима бўлаётгани ва эртага нима бўлишини ҳикоя қилади. Поклик, имон бутлиги, маънавий етуклик, ҳам унинг шарофати- дандир” эканлигини ўқувчи ёшлар онггига сингдириш жуда катта самара беради. Уларда китобга бўлган муҳаббатни оширади ва келажакни кўра олишга ёрдам беради.
Фарзанд тарбияси, келажаги ва манфаатлари ҳақида сўз борганда ёшлар тарбияси башарият тараққиётининг барча даврларида ҳозиргидек долзарб масала бўлганлигини кўришимиз мумкин. Шундай экан, биз педагоглар ва азиз ота оналар келажагимиз пойде- вори бўлган ёш авлод тарбисига беэътибор бўлмаслигимиз, яратилаётган имкониятлардан оқилона фойдаланишимиз эртанги кунимизни янада чароғон бўлишини таъминлайди.
Фойдаланилган адабиётлар
Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2020-йил 6-июндаги “Умумий ўрта таълим муассасаларида “Тарбия” фанини босқичма-босқич амалиётга жорий этиш чора-тадбирлари тўғрисида”ги 422-зоп дагоп. Ропип ЬидаЙап шаТишоЙап шййу Ьахазқ 07.07.2020-у., 09/20/422/1033-зоп.
Абдулла Авлоний. Танланган асарлар. 2-жилдлик. 2-жилд. Пандлар, ибратлар, ҳикоялар, набийлар ҳаёти, драмалар, мақолалар, саёҳат хотиралари. - Тошкент: Маънави- ят, 1998. - 304 б.
Махкамов УИ Ахлоқ - одоб сабоқлари. - Тошкент: Фан, 1994. - 133 б.
Do'stlaringiz bilan baham: |
