2020 Domuladjanov Ibragimjon


SANOAT KORXONALARINI LOYIXALAGANDA VA QURGANDA



Download 1,86 Mb.
Pdf ko'rish
bet91/115
Sana08.01.2022
Hajmi1,86 Mb.
#333835
1   ...   87   88   89   90   91   92   93   94   ...   115
Bog'liq
XFX ma'ruzala matni 777

SANOAT KORXONALARINI LOYIXALAGANDA VA QURGANDA 
YONG‘INGA QARSHI KURASH TADBIRLARINI AMALGA OSHIRISH 
Agar sanoat korxonalarini loyixalash va qurishda unda bajariladigan ishlarning ma’nosidan 
kelib  chiqadigan  talablardan  tashqari  unga  texnik  mustaxkamlik,    sanitar-gigienik  va  iqtisodiy 
talablardan tashqari unga yong‘in xavfi va yong‘inga qarshi tura olish talablari xam qo‘yiladi.  
SNiP  II-2-80  ga  asosan  xamma  qurilish  konstruksiyalari  yonishi  bo‘yicha  uch  gruppaga 
bo‘linadi.  
YOnmaydigan  konstruksiyalar-bularga  katta  xarorat  ta’sirida,  yoki  alanga  ta’sirida  yonib 
kulga yoki ko‘mirga aylanmaydigan qurilish konstruksiyalari kuradi(masalan, metall konstruksiyalar 
va mineral materiallar).  
Qiyin yonadigan konstruksiyalar-bunga katta xarorat yoki kuchli alanga doimiy ta’sir etgan 
taqdirda  tutab  yonadigan,  alanga  ta’siri  yo‘qolishi  bilan  o‘chadigan  sanoat  konstruksiyalari  kiradi. 
(O‘tga  qarshi  vositalar  bilan  ishlov  berilgan  yog‘och  konstruksiyalar  va  sanoat  chiqindilardan 
tayyorlangan yarim organik va yarim mineral moddalardan tayyorlangan konstruksiyalar).  
YOnadigan  konstruksiyalar  -  bularga  alanga  yoki  katta  xarorat  yondiruvchi  vosita  bo‘lib, 
keyin  alangani  olib  ketilgandan  keyin  xam  yonishda  davom  etadigan  sanoat  konstruksiyalari 
kiradi(yog‘och materiallar, qurilishda ishlatiladigan turli-tuman plastmassa materiallari).  
Bino  qurilishida  ishlatiladigan  qurilish  konstruksiyalarning  yong‘inga  chidamligini  yoki 
yonishi ularning qanday materialdan tayyorlanganligiga to‘g‘ridan-to‘g‘ri bog‘liq bo‘ladi.  
Ammo ba’zi bir xollardan konstruksiyalarning o‘tga chidamligiga uning tarkibiga kiradigan 
materiallarning  o‘tga  chidamligiga  nisbatan  ko‘proq  bo‘lishi  mumkin.  (Masalan  issiq  saqlovchi 
izolyasiya vositalarini metall tunuka bilan qoplab uning o‘tga chidamligini oshirish mumkin).  


 
96 
YOng‘in  sharoitida  qurilish  konstruksiyalariga  katta  xarorat  ta’siridan  tashqari  boshqa 
kuchlar  xam  ta’sir  ko‘rsatadi.  Masalan  konstruksiyaning  o‘z  og‘irligi,  u  ko‘tarib  turgan  umumiy 
og‘orlikdan  tashqari  yana  qo‘shimcha  statik  va  dinamik  kuchlar  ta’sir  ko‘rsatishi  mumkin,  bu 
sochilayotgan  suvning  og‘irligi,  yiqilayotgan  va  bosim  tushayotgan  bino  qismlarning  og‘irligi  va 
xokazo.  SHuning  uchun  xam  bandau  kuchlar  ta’sirida  konstruksiyalar  exilishi,  bukilish  va 
mustaxkamligini yo‘qotib, o‘z ko‘tarish qobiliyatiga putur etishi mumkin.  
Bundan  tashqari  yong‘in  vaqtida  qurilish  konstruksiyalari  xavfli  darajadagi  katta xaroratda 
qizish,  erib  yoki  kuyib  ketishi,  shuningdek  yoriqlar  xosil  bo‘lishi  mumkin,  bu  yoriqlar  orqali 
yong‘inning  qo‘shni  xonalarga  tarqalish  xavfi  kuchayib  ketadi.  SHuning  uchun  xam  sanoat 
konstruksiyalarining  ma’lum  muddat  o‘tgach  chidab  berish  xollatlari  belgilanadi  va  bu  ishdatish 
funksiyasiiiiii sifatida o‘tga chidamlilik deb yuritiladi.  
Material  va  konstruksiyalarning  o‘tga  chidamliligi  o‘tga  chidamlilik  chegarasi  bilan 
belgilanadi.    O‘tga  chidamlilik  chegarasi  asosan  tajriba  yo‘li  bilan  aniqlanadi.  Tajriba  usulini 
qo‘llanganda asosan maxsus stendlardan foydalaniladi. Sinalayotgan konstruksiya stendda o‘rnatilib 
uni  ma’lum  vaqtgacha,    yong‘in  vaqtida  xosil  bo‘lishi  mumkin  bo‘lgan  xaroratda  qizdiriladi.  Bu 
qizdirish davomida qurilish konstruksiyasida ba’zi bir o‘zgarishlar ro‘y berishi mumkin.  
I)Konsttuksiyada yorilishi va teshiklar xosil bo‘lishi mumkin.  
Bu teshik va yoriqlar orqali alanga yoki yong‘in maxsulotlari muxofazalanayotgan tomonga 
o‘tib ketishi ‘avfi tug‘ildi.  
2)Qizdirilayotgan  konstruksiya  yuzasining  qarama-qarshi  tomonidagi  yuzaning  deyarli 
xammasi 160 
o
S gacha qizisa yoki qizdirish boshlangan xaroartga nisbatan ba’zi bir nuqtalardan 190 
o
S xarorat xosil bo‘lsa va qizdirish boshlangandagi xaroratdan qat’iy nazar 220 
o
S xarorat xosil bo‘lsa,  
3)Konstruksiya  o‘z  ko‘tarish  qobiliyatini  yo‘qotib  buzilib  tushsa,  unda  bu  konstruksiya  o‘z  o‘tga 
chidamlilini darajasiga etdi deb xisoblanadi.  
O‘tga  chidamlilik  chegarasi  soatlardan  belgilanadi.    Mana  shu  o‘tga  chidamlilik  chegara 
soatlarning  kattaligiga  qarab  sanoat  qurilishi  konstruksiyalarning  o‘tga  chidamlilik  darajasi 
belgilanadi. Bu darajalar rim sonlari ko‘rinishida I, II, III, IV, V deb belgilanadi.  
I  darajadagi  o‘tga  chidamlilikka  ega  bo‘lgan  binolarning  asosiy  devorlvri  zinapoya 
maydanlari va kolokkalarining o‘tga chidamlilik chegarasi 2, 5 soatdan kam bo‘lmasligi, tashqi devor 
va  oraliq  devorlar  0,  5  soatdan  kam  bo‘lmasligi  kerak.  II  darajadagi  binolar  esa  yuqoridagi 
ko‘rsatkichlar 2, 1 va 0, 25 soatlarni tashqil qilishi kerak.  
V darajadagi binolar uchun esa o‘tga chidamlilikning minimal miqdori belgilanmaydi.  
Qurilish  konstruksiyalarining    o‘tga  chidamlilik  darajasini  oshirish  imkoniyatlari  mavjud. 
Maslan metall konstruksiyalarning o‘tga chidamlilik darajasi nixoyatda past bo‘lib, taxminin 15-20 
minut ichida o‘z ko‘tarish qobiliyatini yo‘qotib, egilib bukilib ketadi. Agar bu konstruksiyani o‘tga 
chidamli  buyoqlar  bilan  moylasak  uning  o‘tga  chidamliligi  birmuncha  ortishi  mumkin.  Agar  bu 
konstruksiyani  alebastr  yoki  sement  rastvorlari  bilan  suvasak  uning  o‘tga  chidamliligini  I  soatga 
etkazishimiz  mumkin.  Agar  metalldan  qilingan  kolonnalarni  gips  plitalar  bilan  qoplasak,  agar  bu 
plitalarning qalinligini 6 sm dan kam bo‘lmasa, unda biz bu kolonkalar o‘tga chidamlilik chegarasini 
3 soatga etkazishimiz mumkin.  
YOg‘och  konstruksiyalarning  o‘tga  ichdamligini  oshirish  muxim  axamiyatga  ega,  chunki 
yog‘och konstruksiyalarni 270-280 
o
S gacha qizdirish bu konstruksiyalarning yonishini ta’minlaydi. 
Agar yog‘ochdan qilingan konstruksiyalar yaxshilab suvalsa,  unda ularning o‘tga chidamliligi ortadi. 
Suvoq qilishi uchun asbotsement va gips rastvorlaridan foydalanish mumkin. Suvoqning qalinligi 20 
mm bo‘lganda yog‘och konstruksiyasining o‘tga chidamliligi 20-25 min ga etishi mumkin.  
YOg‘och  konstruksiyalarning  o‘tga  chidamliligini  oshirishda  antipiren  deb  ataluvchi 
moddalarni  yog‘och  konstruksiya  ustiga  sepish  yoki  shimdirish  yaxshi  natija  beradi.  Antipirinlar 
ximiyaviy birikmalar bo‘lib, yog‘och tarkibiga kirib borishi natijasida uning yonishini kiyinlashtiradi. 
Agar  yog‘och  materialiga  antipirin  75kg/m
3
  miqdorida  shimdirilsa,  yaxshi  natixaga  erishiladi. 
Bunday shimdirish,  chuqur shimdirish deb ataladi va maxsus moslamalarda amalga oshiriladi.  
Bundan tashqari antipirinni yuzani ishlov berish yo‘li bilan xam shimdirish mumkin. Bunda 
antipirin tejaladi,  chunki 1m
2
 yuzaga 100 g antipirin tuzi sarflanadi. Bunday ishlov berishlar yog‘och 


 
97 
konstruksiyasini butunlay yoniaydigan qilolmasa xam birmuncha yonishini qiyinlashtirish xisobiga 
o‘tga chidamliligini oshiradi. Bundan tashqari yog‘och konstruksiyalarini yong‘inga qarshi buyoqlar 
bilan ishlov berishi xam, birmuncha ijobiy natijalar beradi.  
 

Download 1,86 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   87   88   89   90   91   92   93   94   ...   115




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish