2020 Domuladjanov Ibragimjon

KARBONAT KISLOTALAR YORDAMIDA O‘T O‘CHIRISH 
Sanoat  korxonalarida  faqat  qattiq  yoki  suyuq  moddalargina  yonmasdan  balki  elektr 
qurilmalari, stanoklar va boshqalar xam yonib ketishi mumkin. Ma’lumki yuqorida aytib o‘tilgan o‘t 
o‘chirish  vositalari  ya’ni  ko‘pik  yordamida  va  suv  bilan  o‘chirish,  ularni  elektr  tokini  yaxshi 
o‘tkazganligi sababli elektr qurilmalarini o‘chirishda mutlaqo ishlatib bo‘lmaydi. CHunki bunda o‘t 
o‘chiruvchini elektr toki ta’siriga tushib qolish xavfi bor. SHuning uchun bunday xollarda karbonat 
kislotalardan foydalaniladi. Ma’lumki karbonat kislotalari(ya’ni SO
2
)bilan o‘chirishning ikki xil usuli 
qo‘llaniladi. Birinchisida SO
2
 to‘ldiradigan ballonlar yordamida SO
2
 ni yonayotgan xonaga kiritiladi. 

---

 
103 
SO
2
 bilan o‘chirganda uning zaxarliligini xisobiga olish kerak, uning xattoki 10% miqdorida nafas 
olish, o‘limga 
olib keladi. SHuning uchun undan foydalanganda maxsus signal sistemalari bo‘lishi kerak. 
SHuni aytib o‘tish kerakki I l suyultirilgan SO
2
 506 l gazga aylanadi.  
Ikkinchisi  SO
2
  o‘t  o‘chirgichlarga  to‘ldiriladi.  Bunday  o‘t  o‘chirgichlarning  OU-2,  OU-5, 
OU-8 turlari keng qo‘llaniladi. Bu o‘t o‘chirgichlarni ishlatishda uning  yuqori qismiga o‘rnatilgan 
ventil  burab  ochiladi.  O‘t  o‘chirgichga  to‘ldirilgan  suyultirilgan  SO
2
  bosim  ostida  uning  ichki 
tomonida  siqib  chiqarila  boshlaydi.  Suyultirilgan  SO
2
  nixoyatda  tezlik  bilan  pardanishi  xisobiga 
qorsimon massaga aylanadi. U nixoyatda sovuq bo‘lganligi uchun elektr qurilmasiga yo‘naltirilgan 
taqdirda uni o‘rab sovutadi (uning sovuqligi -81 
o
S atrofida bo‘ladi) va xavo o‘tkazmaganligi sababli 
o‘chirishga erishiladi. Bu o‘t o‘chirgichlarning son ko‘rsatgichlari uning xajmini bildiradi.  
Sanoatda karbonat kislotali, zambilg‘altaklarga o‘rnatilgan 25, 50 l va undan katta xajmdagi 
turlari xam mavjud. Bundau tashqari tarkibiga galogenlar qo‘shilgan o‘t o‘chirgichlardan xam keng 
foydalaniladi. Ularning asosiy xususiyati ximiyaviy reaksiyani to‘xtatishi mumkin.