2020 Domuladjanov Ibragimjon



Download 1,86 Mb.
Pdf ko'rish
bet27/115
Sana08.01.2022
Hajmi1,86 Mb.
#333835
1   ...   23   24   25   26   27   28   29   30   ...   115
Bog'liq
XFX ma'ruzala matni 777

 


 
39 
7-MAVZU MA’RUZASI 
SHOVQIN VA TEBRANISHNING FIZIK VA FIZIOLOGIK XUSUSIYATLARI 
 
GOST  24346-80  “Titrash:  atamalar  va  tushunchalar”da  “titrash”  deb  nuqta  yoki  mexanik 
sistemaning,  xech  bo‘lmaganda  bitta  koordinat  bo‘ylab,  vaqt  birligida  navbatma-navbat  ortib  va 
kamayib turuvchi xarakatiga aytiladi. 
Titrash  mashina  va  mexanizm  qismlaridagi  kuchlarning  nomuvofiqlik  xarakati  natijasida 
kelib  chiqadi.  Bunga  mexanizmlarning  chiziqli  xarakatini  aylanma  xarakatga  aylantirishdagi 
krivoship-shatun  mexanizmlarining  xarakati,  silkituvchi  xarakat  xosil  qiluvchi  shibbalash 
qurilmalari,  shuningdek  posangilashtirilmagan  aylanma  xarakat  qiluvchi  qismlar,  masalan  qo‘lda 
ishlatiladigan  silliqlovchi  mashinalar.  stanoklarning  silliqlovchi  va  qirquvchi  qismlaridan  kelib 
chiqadigan titrashlar misol bo‘la oladi. 
Titrashning  kelib  chiqishiga  ba’zan  ishqalanuvchi  va  birikuvchi  mexanizmlar  (masalan 
podshipniklar, tishli g‘ildiraklar va x.k.) xam sababchi bo‘ladi. 
Umuman  mexanizmlardagi  muvozanatning  buzilishi  titrashning  kelib  chiqishiga  sabab 
bo‘ladi.  Titrashning  inson  organizmiga  ta’siri  asosan  uning  mexanizmda  kelib  chiqishiga  ta’sir 
ko‘rsatuvchi  kuchlar  bilan  uzviy  bog‘liq.  Bunda  ta’sir  ko‘rsatuvchi  va  titrash  xosil  qiluvchi  kuch 
butun  sistemasiga  yoki  uning  ayrim  bir  bo‘lagiga  ta’sir  qilishi  mumkin.  Bundan  ta’sir  ko‘rsatish 
darajasi xam o‘z-o‘zidan ma’lum. Bunga misol tariqasida muvozanati buzilgan xolda engil tebranish 
xosil qilayotgan mexanizm va o‘nqir-cho‘nqir yo‘ldan xarakatlanib borayotgan transport sistemasini 
taqqoslash mumkin. 
Sinusoidal  qonuniyat  asosida  xosil  bo‘layotgan  titrashning  birliklari  sifatida,  titrash 
amplitudasi  X
m
,  titrash  tezligi  V
m
,  titrash  tezlanishi  Q,  titrash  davri  T  va  titrash  chastotasi 
¦
  bilan 
tavsiflanadi. Bunda 
f
 = I/T - ekanligini eslatish kerak. 
Fizik  xossasiga  asosan  tebranish  amplitudasi  titrash  tezligi  va  tezlanishi  orasidagi  ma’lum 
boshlanish  borligini  ularning  vaqtga  nisbatan  funksiya  sifatida,  ya’ni  X
m
  =  X(t)  yoki  V
m
  =  V(t) 
asosida olib qarasak, unda 
 
V
m
 = X(t)dt 
 
Bu  formulalar  taxlilini  titrash  xar  xil  ampletuda  va  davrga  ega  bo‘lgan  cheksiz  sinusoida 
silkinishlar yig‘indisi sifatida tasavvur qilish mumkin. Titrash davomiy takrorlanuvchi bo‘lsa, unda 
uning  chastotasi  xam  o‘zgaruvchan  bo‘ladi  (masalan 
f
n
=n
.
f
,  bunda  n  -  sonlar  qatorini  bildirsa, 
f
  - 
boshlang‘ich titrash chastotasini bildiradi). 
Agar  titrash  ma’lum  davrga  ega  bo‘lmasa  (masalan,  to‘satdan  bo‘lgan  turtki  yoki  qisqa 
muddatli titrash xodisasi) bunda uning sinusoidal tashkil etuvchi cheksiz katta miqdorni tashkil etishi 
va uni aniqlash uchun maxsus xisoblanishi talab qilinadi. 
SHuning uchun xam davriy va kvazidavriy titrash xodisasini diagrammada diskret (uzilgan) 
va qisqa muddatli yoki to‘satdan bo‘lganini esa uzilmagan tartibda ko‘rsatish mumkin. Bu xolatlar 
ayrim - ayrim, qo‘shilgan xolda bo‘lishi mumkin. 
Xar  xil  chastotadagi  titrashlarning  qo‘shilgan  ta’sirini  aniqlaganda  ularning  ma’lum 
parametrlari (masalan, tezligi) o‘rta geometrik miqdorlari yig‘indisi sifatida qarash mumkin. 
V = V
2
1
 + V
2
2
 + ... + V
2
n

bunda: n - spektr tashkil etuvchilarining soni. 
Bundan  




n
t
i
V
V
1
2
 
kelib chiqadi. 
1, 2, 4, 16, 31.5, 63, 125, 250, 500, 1000 Gs. 
Titrash parametrlarining absalyut qiymatlari juda keng chegaralarda o‘lchanganligi sababli, 
ilmiy tekshirish ishlarida titrashning logarifmik darajasi ishlatiladi va bu daraja detsibel (DB) bilan 
belgilanadi. 


 
40 
L
v
 = 10 lg (V
2
 / V
2
 
0
) = 20 lg (V/V
0
), 
bunda: V - ma’lum chastota oralig‘idagi titrash tezligi: V
0
=5
.
10 
-8
m/s 
xalqaro standart. 
 

Download 1,86 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   23   24   25   26   27   28   29   30   ...   115




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish