2020 Domuladjanov Ibragimjon

YONG‘IN BO‘LGAN TAQDIRDA XONALARDAGI TUTUNNI CHIQARIB 
YUBORISH VOSITALARI 
Ma’lumki yong‘in bo‘lgan vaqtda undan xosil bo‘ladigan tutun nixoyatda katta xajmni tashqil 
qiladi.  SHuni aytib kerakki yong‘inning inson uchun eng zararli omili xam mana shu tutun ta’siridan 
bo‘g‘ilishi va zaxarlanish ayniqsa ko‘proq uraydi. Tutunning tarqali va bo‘g‘uvchi ta’siri natijasida 
binodagi  odamlarni  evakuatsiya  qilish  qiyinlashadi  va  alangalanayotgan  erga  etib  borishning 

---

 
99 
qiyinlashishi o‘tni o‘chirishda qiyinchiklar tug‘diradi.  Tutun ayniqsa ko‘ qavatli binolarda ayniqsa 
ko‘plab qiyinchiklar tug‘diradi.  
Bu tutun va gazlarni eshik va derazalar orqali,  shuningdek aeratsiya fonarlari orqali,  maxsus 
konstruksiyadagi  tutun  chiqarib  yuborish  orqali,  maxsus  konstruksiyadagi  tutun  chiqarib  yuborish 
oraliqlari ta’minlanadi,  engil qulaydigan devorlar(maxsus ishlangan)orqali xam chiqarib yuborilishi 
mumkin.    Tutun  chiqarib  yuborish  (10-rasm)oraliqlari  xosil  bo‘lgan  tutunni  yonidagi  xonalarga 
o‘tkazmaslikni  ta’minlashi,    shuningdek  yong‘inni  tartibga  keltirishi,  ya’ni  yong‘inni  kerakli 
yo‘nalishga  yo‘naltirish  imkoniyatini  berishi  kerak.  Tutun  chiqarib  yuborish  teshiklari  podval 
xonalarda,  fonarsiz sanoat binolarida va skladlarda qo‘llanilishi mumkin.  Bu teshiklarning kesim 
maydonlari xisoblash yo‘li bilan topiladi.  
Engil qulaydigan devorlar konstruksiyalari oldindan xisoblar o‘rnatilgan bo‘ladi va yong‘in 
natijasida  xosil  bo‘lgan  gazlar  bosimi  xavfli  vaziyat  vujudga  keltirsa,  bu  konstruksiyalar  qulab, 
binoning asosiy konstruksiyalariga zarar etkazmaslikni ta’minlaydi. Engil ko‘lovchi konstruksiyalar 
asosan  binoning  tashqariga  chiqib  turgan  devorlariga  yoki  to‘siqlariga  o‘rnatilgan  bo‘ladi.  Bular 
bosim ma’lum miqdordan oshib ketganda bu gazlarni chiqarib yuborish imkoniyatini beradi.  Bundan 
tashqari bosim oshib ketganda ochilib ketishi mumkin bo‘lgan panel klapanlardan xam foydalaniladi. 
Bular  devor  va  tomga  o‘rnatilgan  bo‘lishi  kerak.  Engil  qulovchi  elementlarning  kesim  yuzalari 
xisoblash bilan aniqlanadi va SN 502-77 asosida normaga keltiriladi.