202-guruh talabasi Bahriddinov Zoxiriddin

Web-texnologiya klassifikasiyasi


1.2. Razmetkali tillar: HTML, XML, XHTML, WML

Web-texnologiyaning (Internet-texnologiya) Web-dizayn qismini o‘rganishni razmetkali til tasnifi bilan boshlaymiz.

Maxsus til mavjud bo‘lib, bu til yordamida matnlar, grafik ma’lumotlar Web-sahifa xujjatga joylashtiriladi va bu xujjatni barcha kompyuterda ko‘rish imkoniyati mavjeddir. Bunday maxsus tillar razmetkali tillar deb ataladi. Ularning asosiy vazifasi – Web-sahifaga “ma’lumotlarni joylashtirish” va ular orasidagi aloqani (giperssilokalar) ta’minlashdan iborat.

HTML (HyperText Markup Language)

Dastlab World Wide Web tizimi matnli ma’lumotlarni va HTML xujjatlarni ko‘rishga mo‘ljallangan, matnni taxrirlovchi tilga o‘xshash tizim bo‘lgan. Ayni damda HTML tili WWW daga eng ommabop tillardan biri hisoblanadi. HTML tilida yozilgan ma’lumotlar o‘z ichiga matn fayllar, grafik ma’lumotlar va boshqalvrni oladi.

Xujjatlar orasidagi aloqani ta’minlash va ma’lumotlarni formatlash vositalari teg (tag) deb ataluvchi vosita orqali amalga oshiriladi.

Web-sahifaning matn va teglari aralash ravishda HTML-xujjat deb ataluvchi faylining ichiga joylashtiriladi. Qanday tegni qo‘llaganingizga qarab braueyer oynasida ma’lumotlar turlicha ko‘rinadi. HTML xujjatga ma’lumotlarni joylashtirish va tahrirlash uchun yuzlab teglar mavjud. Masalan,

va
teglari abzasni tashkil etadi, va juft teglari esa, matnni yozma (kursiv) holda ko‘rsatish uchun qo‘llaniladi. Shu bilan birga gipermatnli ssilkalar teglari ham mavjud. Ushbu elementlar foydalanuvchiga gipermatn ustiga sichqoncha kursori bosilganda boshqa xujjatga bog‘lanish imkonini beradi.

XML (eXtensible Markup Language).

XML tili ham HTML tiliga o‘xshash til xisoblanadi. HTML dan farqli tomoni shundaki, XML da dasturchi o‘zining shaxsiy teglarini yaratadi va ular orasiga ma’lumotlar joylashtiradi. XML-teglar harflar katta kichikligini farqlaydi.

XML (Extended Markup Language – kengaytirilgan hoshiyalash tili) butun olam to‘riga yanada ko‘proq o‘zgarishlar olib keldi va bu jarayon yana davom yetmoqda. Bu til boshqa hoshiyalash tillaridan butkul farq qiladi. Bu tilda wyeb sahifalarning mazmuni uni taqdim yetishdan, ya’ni shaklidan butunlay ajratilgan. Masalan, bevosita matnda belgilarning o‘lchamini o‘zgartirish o‘rniga sahifa kontenti qanday ko‘rinishda tasvirlanishi kerakligi haqida qoliplar va stil varaqlarini yaratadi. XML Veb xizmatlari deb nom olgan butunlay yangi texnologiyaning negizini tashkil yetadi. Bu texnologiya asosida wyeb brauzerdan foydalanib, Internet orqali butkul yangi turdagi xizmatlarni yetkazib berish mumkin. XML bilan bog‘liq AJAX nomli texnologiya Internetdan xuddi kompyuterning ish stolidagi ilovalar kabi foydalanish imkonini beradi.

XHTML.

XHTML tili HTML va XML tillarining birlashmasini tashkil etadi. XHTML tilida yozilgan xujjatning tashqi ko‘rinishi platformaga bog‘liq (Windows, Mac yoki Unix) ravishda o‘zgarib ketmaydi. Shunga qaramay XHTML tarkibida HTML diskriptorlardan foydalaniladi.

Bugungi kunda mobil aloqa vositalaridan foydalanuvchilar uchun yangi til ishlab chiqilgan bo‘lib, u WML (Wireless Markup Language) deb ataladi; CDF (Channel Definition Format) - Microsoft ishlab chiqqan brauzerlarda push-kanal hosil qilishda qo‘llaniladi;