2019-yil tabiiy fanlar fakulteti

Kichik pista lubxo‘ri - 
Carphoborus perrisi
(Chapuis – 1869). 
Ukraina, 
Qrim, Kavkaz, Qirg‘iziston, Fransiya, Italiya, Gretsiya, Bolgariya, Turkiya, Eronda; 
Qozog‘istonda tarqalgan. O‘zbekistonda pistazorlarda hayot kechiruvchi tur sifatida 
e’tirof etilgan.
 
2011-2014 yillar mobaynida Farg‘ona vodiysining ko‘pchilik hududlarida qayd 
etildi (Farg‘ona viloyati - Beshariq, O‘zbekiston, Furqat, Bog‘dod, Qo‘qon; 
Namangan - Pop, Mingbuloq).
Kichik pista lubxo‘rining uzunligi 1,5-2 mm. Qo‘ng‘iz cho‘ziq-silindr 
ko‘rinishda bo‘lib, qora, qattiqqanotlari va tanasining usti qalin, qizg‘ish-qo‘ng‘ir 
tangachalar bilan qoplangan. Oyoqlari to‘q qizil-qo‘ng‘ir, panjalari va mo‘ylovlari 
sarg‘ish rangli. Boshi yumaloq va keng, aniq bo‘lmagan mayda nuqtachalar bilan 
qoplangan.

---

45
Peshonasida va og‘iz ustida uzun va sariq, ko‘z yonida esa qoramtir, kalta, 
kulrang o‘esimtalari joylashgan. Belning oldingi tomoni teng aylanali, oldingi va 
asos qismi kengligi o‘zaro teng bo‘lib, orqa tomonidagi siyrak, kalta va ingichka 
o‘simtalari ko‘zga yaxshi tashlanmaydi. Qattiqqanotlarini asos tomoni biroz 
ko‘tarilgan, 
chetlaridagi 
bo‘rtiqchalar 
chalar 
aniq 
ko‘zga 
tashlanadi. 
Bo‘rtiqchalardan egik o‘simtalar joylashgan. Shuningdek, bo‘rtiqchalarning ikki 
yoni bo‘ylab biroz kaltalashgan, oxirigacha etib bormaydigan tishchalar qatori 
mavjud. Ushbu tishchalar sayoz joylashgan bo‘lib, yuqoridan silliqlanganga 
o‘xshaydi. Ustqanotlarida o‘simtalar 11 qator joylashgan bo‘lib, 1, 3, 9 qator 
oraliqlarida biroz ko‘tarilgan mayda aniq do‘ngchalar bor hamda oxirining tashqi 
chetida aniq bo‘lmagan tishchalar bor. Ko‘kragi va qorni juda qalin kulrang 
o‘simtalar yoki qilchalar bilan qoplangan. Urg‘ochisining peshonasi biroz bo‘rtgan, 
qilchalari qalin, erkagining gavdasi urg‘ochisiga nisbatan biroz xipcharoq va 
peshonasi tekis, qilchalari kalta va siyrak joylashgan. 
Ushbu po‘stloqxo‘r qo‘ng‘izning yashash joyidagi o‘ziga hosligi shundan 
iboratki, u daraxt tanasining ildiz bo‘g‘zidan shoxlangan joyigacha bo‘lgan (asosan 
yo‘g‘on tana qismida) qismlarida hayot kechiradi. Asosan namlik yuqori bo‘lgan 
joylarda o‘sgan daraxtlarda uchratish mumkin. Po‘stloqning asosan yumshoq lub 
qavati bilan oziqlanib, ksilemaga deyarli o‘tmaydi. Tuxumlarini qo‘ygandan so‘ng 
lichinkalar chiqib, lub orasida betartib oziqlanganligidan lichinkalik yo‘llarini 
farqlab bo‘lmaydi, ya’ni boshqa po‘stloqxo‘rlarga o‘xshab tartibli lichinkalik 
yo‘llarini hosil qilmasdan har tomondagi po‘stloqni kemirib, biroz yuqoriga harakat 
qiladi. Po‘stloq oq rangli lichinkalari aniq ko‘rinadi, lekin qo‘ng‘ir rangli po‘stloq 
qipiqlari orasida haraktsiz g‘umbagi ko‘zga yaxshi tashlanmaydi. Voyaga etgan 
qo‘ng‘izlar po‘stloqdan tashqariga chiqmaydi va po‘stloq bilan oziqlanishni davom 
ettiradi. Shuning uchun daraxt po‘stlog‘ining tashqi yuzasidagi kiirish teshikchalari 
soni juda kam bo‘ladi, asosan tananing pastki qismida ko‘rish mumkin. Kasallangan 
daraxtning po‘stlog‘i ajratib ko‘rilgan esa tananing yuqori qismlarigacha 
po‘stloqxo‘rlarning etib borganligi qayd etildi. Daraxt tanasi bo‘ylab miqdor 

---

46
zichligini aniqlashda eng ko‘p uchraydigan ozuqa o‘simligi hurmo daraxtlari 
bo‘lganligi sababli, yo‘g‘onlik aylanasi 30 sm bo‘lgan hurmo daraxlari tanlab olindi. 
Tanasining ildiz bo‘g‘zidan boshlab 1 metr balandligi 4 ta qismga, 25 sm dan 
belgilanib, po‘stloqxo‘rlar sanalganda quyidagi natijalar olindi (2013, O‘zbekiston 
tumani).