2019 O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi termiz davlat universiteti

351- mashq. O’qing, o’rin holini topib, so’rog’ini va qanday ifodalanganini ayting, o’zi bog’lanib kelgan so’z bilan birikma tarzida ko’chiring.

1. Toshkentdan ellik kilometr yurilgach, chorraha keladi, ko’prikdan o’tib chapga qarab yursangiz, Oqtoshga, o’ngga burilsangiz, G’azalkentga borasiz. (A. Kolbintsev.) 2. Quyosh tog’ cho’qqilari orqasidan bosh ko’tarib, tig’ini bizga to’g’riladi. Eng yirik, mo’l hosilli rayondan o’tib ketayotganimizda, quyosh yuqorilab, o’zining saxiy nurlarini bepoyon paxta dalalariga, qir-yaylovlarga sochdi. Xalk mehnati bilan qazilgan shifobaxsh SHohimardon kanali ancha orqada qolib ketdi. (A. Po’lat.) 3. Jannat xola endi cho’ldan bir qadam ham boshqa yoqqa jila olmasdi. (S.Ahm.) 4. Yo’l har qancha qiyin bo’lmasin, siz ajoyib manzaralarni ko’rasiz, ba’zan yo’l suv yoqasigacha tushib keladi, ba’zan o’rmonzor orasiga sho’ng’iydi. Bu ikki soy qo’shilgan joyda bir-biridan go’zal qoyali ikkita dara ikki tomonga qarab ketadi. Ana shu yerda qalin daraxtlar bor. Bu yerda qayin bilan zarang, terak bilan archa yonma-yon o’sadi. (A. Kolbintsev.)

352- mashq. O’qing. Hollarni aniqlab, turini ayting. Payt holini o’zi bog’langan so’z bilan birga ko’chirib, holning tagiga chizing va qaysi so’z turkumi bilan ifodalanganini ayting.

1. Arpasoyda ertalab va kechqurun, ayniqsa, go’zal manzarani ko’rasiz. SHuning uchun ham Toshkentdan va respublikaning ko’pgina shahar va qishloqlaridan dam olish kunlari bu yerga ko’plab kishilar kelib istirohat qiladilar. (A. Kolbintsev.) 2. Bu hikmatli so’z doim yengishga, orqaga qaytmaslikka undardi. (A. Po’lat.) 3. Ko’klamda adirlar rang-barang o’tlar va gullar gilamiga burkanadi, yozda esa oltin bug’doyzorlar bilan qoplanadi. (A. Kolbintsev.) 4. Oqshomdagina ko’chalarda, bog’ va maydonlarda odam to’lqini siyraklandi. (O.) 5. Inson qalbi ham bir vaqtlarda ko’rolmaslik, manmanlik, shuhratparastlik tuyg’ulari bo’lganini unutadi. (N. Biryukov.) 6. Ekskursantlar XV asrda Samarqand yaqinida Ulug’bek tomonidan qurilgan mashhur observatoriyaning qoldiqlarini ko’zdan kechiradilar... (A. Kolbintsev.) 7. Ko’kda turna qator bo’lib tizilib ketgan yulduzlar ahyon-ahyonda pastga uchib tushar edi. (A. Po’lat.)

353- mashq. O’qing. Sabab va maqsad hollarini topib, ularning so’rog’i, qanday ifodalangani va bir-biridan farqini tushuntiring; ularni o’zi bog’lanib kelgan so’z bilan birga alohida-alohida ko’chiring.

1. Men vrachman, odamlarni o’ldirish uchun emas, ularni o’limdan saqlash uchun yashayman. (As. M.) 3. Sultonmurod do’stini tabassum bilan tinglab, Hirotning bahorda toza husn bilan yashnagan ajoyib-manzaralariga suqlanib qarar, shodlikdan, hislarning sho’xligidan ko’ksi to’lib-toshardi. (O.) 4. Do’stining she’rlarida unga avvaldan belgili bo’lgan ba’zi umumiy nuqsonlarni yedirib ketish uchun ko’proq zavq va ruh bilan o’qishga tirishdi. (O.) 5. Kechga tomon hordiq chiqarish maqsadida daryo bo’yiga otlangan edim, markaz tomondan ketma-ket uzilgan o’q ovozi eshitildi. (Murod as-Siboiy.) 6. Ularning mardligini, xushchaqchaqligini yoqtirganidan yigitlarga biror kori hol bo’lmasin deb bezovtalanardi. (J. Koup.)