2010-yilgi dastur asosida yozilgan

Xossalari. Vismut – mo’rt ko’kimtir qizil rangli metal. 271° C da suyuqlanadi va 1559°Cqaynaydi; zichligi 9,8 g·sm-3 ; vismutning atom radiusi 0,182nm.
Vismut elektr to’kini yamon o’tkazadi. Uning solishtirma qarshiligi kumushnikiga qaraganda qaryb 70 marta katta . Vismut anomal diomagnit xossaga ega;uning elektrga qarshiligi magnet maydonida oshib ketadi.
Vismut passiv element, u havoda ham suvda ham erimaydi. Vismut nitrate kislota va qaynoq sulfat kislotada eriydi. Vismutni ch’g’ holatga qadar qizdirilsa, u yonib vismut (III) oksid Bi2O3 ga o’tadi. Vismut yuqori temperaturada galagenlar va oltingugurt bilan bevosita birikadi. Vismut past temperaturada suyuqlanadigan qotishmalar olish uchun ishlatiladi. Masalan, 50%BI, 25% Pb, 12,5%Sn va 12,5% Cd dan iborat Vud qotishmasi 60,5°C da; 50%Bi, 26,5%Pb, 13,5%Sn, va 10%Cd dan iborat. Lipovitsa qotishmasi 70°C da; 50%Bi, 30%Pb, va 20%Sn dan iborat. Roze qotishmasi 91,6°C da suyuqlanadi. Bulardan tashqari, vismutning ya’na 39,5°C da suyuqlanadigan qotishmasi(36,4%Bi, 28%Pb, 5,6%Cd va 30%Hg) ham bor.
Vismut o’z birikmalarida+3,+5,-3 ga teng oksidlanash darajalari namayyon qiladi. Vismutda metallik xossa ancha kuchli ifodalanganligi sababli, u BiO+ tarkibli barqaror vismutil oksiqationini hosil qiladi. Bu kationining barcha galogenitlari olingan(masalan, BiOCL, BiOBr). Vismut gidrit BiH3 (vismutin )beqaror modda. Vismut gidrit magniy bilan vismut qotishmasiga xlorit kislota ta’siridan hosil bo’ladi. Vismut gidritning parchalanishini AsH3 kabi “ko’zgu” hosil bo’lishida aniq ko’rish mumkin(Marsh usulini eslang).
Vismut (III) oksid Bi2O3 sarg’ich kukun; D=8,7g·sm-3; bir necha polimorf modifikatsiyalar hosil qiladi. U egzotermik birikma(H0=-578,2 kj·mol-1). Bi2O3 kislotalarda yaxshi eriydi. Bu eritmaga ishqor ta’sir ettirilsa, oq vismut (III) gidroksid cho’kadi; Bu modda tezdaBiO(OH) tarkibli vismut (III)oksigidratga o’tadi.
Vismut (III) sulfide Bi2S3 tabiatda uchraydi; Bi bilan S ning o’zaro bevosita birikishidan hosil bo’ladi. U yashil kristall modda. Vismut(III) sulfite triobirikmalar hosil qilmasligi bilan As2S3 va Sb 2S3 farq qiladi. Suvda eruvchan vismut(III)tuzlari gidrolizlanganda qiyin eruvchan vismutning oksobirikmalari hosil bo’ladi;
BiCL3+H2O→BiOCL+2HCL
Vismut(III) fitorit- kup shaklidagi oq kristall modda d= 5,32g·sm-3; 725°C da suyuqlanadi, suvda juda oz eriydi.
Vismut (III) xlorid – vismutni zar suvda eritish bilan olinadi. Oq rangli modda, 232°C suyuqlanadi va 447·C qaynaydi, d= 4,6g·sm-3. BiCL3 havo nami ta’sirida BiOCL ga o’tadi. Ishqoriy melallarning xloridlari bilan kompleks birikmalar hosil qiladi: K[BiCL4].
Vismut (III) bromid BiBr3 o’z xossalari bilan BiCL3 ga o’xshaydi; 217°C da suyuqlanadi va 460°C qaynaydi(d=5,6g·sm-3).
Vismut (III) yodid BiI3 to’q jigarang qattiq modda, xossalari BiCL3 ni eslatadi, lekin suvda eriydi. 500°C dasuyuqlanadi(d=5,8g·sm-3). Faqat suv bilan qaytarilganda BiOIaylanadi.BiI3 ning to’q jigarang bo’lishi , katta radiusli yod ionga Bi3+ kationi kuchli kutblovchi ta’sirini ko’rsatishidir.
Bi(NO3)3·5H2O-vismut nitrate vismutning nitrate kislotadagi eritmasini bug’latish natijasi hosil bo’ladi. Gidrolizlanishi yoki qizdirilishi natijasida vismutil nitrat BiONO3 paydo bo’ladi. BiONO3 tibbiyotda oshqozon kasalliklarini davolashda dori sifatida ishlatiladi.