20-mavzu. Pulning xalqaro munosabatlardagi xarakat reja

20.5-jadval

Milliyvalyutakursiningo‘zgarishigafundamentalomillar ta‘siri

№	Ko‘rsatkich nomi	O‘zgarishi	Mil.val/kursio‘zgarishi
1.	Ichkifoizstavkalar	o‘sish«↑»	o‘sish«↑»
2.	Xorijiyfoizstavka	o‘sish«↑»	pasayish«↓»
3.	Ichkinarxlarnikutilgandarajasi	o‘sish«↑»	pasayish«↓»
4.	Kutiladigansaavdocheklovlari	o‘sish«↑»	o‘sish«↑»
5.	Kutiladiganimportdarajasi	o‘sish«↑»	pasayish«↓»
6.	Kutiladiganeksportdarajasi	o‘sish«↑»	o‘sish«↑»
7.	Kutiladiganishlabchiqarishxajmi	o‘sish«↑»	o‘sish«↑»

20.7.Valyutaningxaridqobiliyati

Paritetso‘zi,lotinchadan―paritas‖so‘zidanolinganbo‘lib,―muvozanat deganma'nonianglatadi.Valyutapariteti(currencyparity)-birvalyutaningboshqasigaalmashinuvimustahkam,rasmiybelgilanganmunosabatgaaytiladi.

Oltin(kumush)standartisharoitidavalyutaparitetimetallpullarningmiqdorliginisbatiorqalianiqlanadi.

Yagonabaholarqonuni.AgarAvalyutakursiBvalyutaparitetganisbatanoshsaAmamlakatitovarlarinisotibolishvaBmamlakatgaeksportqilishma‗qulhisoblanadi.

16.6-jadval

Yagonabaxolarqonuni

sotuvchi	Ichkinarx	Valyutakursi	DollardaXisoblash	Dollardaginarxi(paritet)
Amerika	190			190
Angliya	116	1,65	116*1,65	191,4
Yaponiya	20000	110	20000/110	181,82
Angliya	116	1,5	116*1,5	174,0

TheEkonomistjurnalitomonidanchopetiladiganBigMakindeksiikkitadavlatpulbirliginingxaridqilishparitetini(XQP)o‘lchashningnorasmiyyo‘libo‘lib,turlimamlakatlardagibirxilnarxdagitovarlarganisbatanvalyutakurslarinitadqiqqilishga,valyutakursinazariyasiniyanadaaniqroqbaholanishigayordamberadi.Dastlabkiishlabchiqarilgankuni1967yildabig-mag47tsentturaredi.KeyingiyildauAmerikastandartigaaylandivanarxi49sentnitashkiletdi.1986yildanboshlabTheEconomistjurnaliBigMacIndexxisoblabe'lonqiladivaupaytdauningnarxi$1.60etdi. U paytda15mamlakatnarxlariberilardi.

Buindeksningnomi―McDonald‘s‖restorantlartizimidasotiladigan―BigMac‖gamburgerinomidanolingan.BigMakindeksi1986-yildaEkonomistjurnalimuxbiriPamVudeltomonidanyarimhazilko‘rinishidabirinchimartatanishtirilganedivashundanbuyonharyilijurnaldanashrettirilibkelinadi.

Tadqiqotchilartomonidanbittabigmakmahsulotisotibolishuchunmamlakatdagio‘rtachaishchisarflashimumkinbo‘lganvaqtmiqdorivaboshqako‘rsatkichlarqo‘shilibBigMakindeksito‘g‘risidagig‘oyaboyitildi.Indeks mahalliyishhaqqisingarifaktorlarasosidao‘rtachaishchiningxaridqobiliyativaboshqako‘rsatkichlarninisbatanhaqqoniyroqko‘rsatibberadi.

Valyutakursiharakatinioldindanbashoratqilishningusullaridanbirishuki,harikkalavalyutadahamtovarvaxizmatlarsavatibirxilnarxdabo‘lishiuchunvalyutalarkursitabiiyravishdao‘rnatilishikerak.BigMakindeksidakengtarmoqlirestorantlartizimidasotiladiganbigmakburgeritovarvaxizmatlarsavativazifasinibajaradi.Aynanbigmaktanlanganingsababinidunyoningko‘plabmamlakatlaribo‘ylabkengtarqalgan―McDonald‘s‖restorantlaritarmog‘iorqalinarxlarto‘g‘risidayetarlichamalumotolishningimkoniyatimavjudligivaboshqalarorqaliko‘rsatishmumkin.Shuasoslargako‘raindeksko‘plabmamlakatlarvalyutalarinitaqqoslashimkoniyatiniberadi.

Keyingiyildauamerikastandartigaaylandivanarxi49tsentnitashqiletdi.1986yildanboshlabTheEconomistjurnaliBigMacIndexxisoblabe‘lonqiladivaupaytdauningnarxi$1.60 yetdi.Upaytda15mamlakatnarxlariberilardi.