2 Ўзбекистон республикаси

2- Кейс. Россиянинг янги геосиѐсий сифати.  
Россия шаклланаѐтган вазият ва ҳар хил ҳолатларга боғлиқ ҳолда 
иккинчи даражали давлат сифатида ҳам, минтақа етакчиси сифатида ҳам, ядро 
салоҳияти улкан супер давлат сифатида ҳам намоѐн бўлиши мумкин. Россия 
яқин яқинларгача озиқ-овқат маҳсулотларининг 30%дан ортиқроқ қисмини 
импорт қилар эди. 2002 йилда 90 млн т дан егиштириб олинди. Бу дон 
импортини тўхтатишга сабаб бўлди. Харид нархларнинг пастлиги фермер ва 
деҳқон хўжаликларини ҳонавайрон бўлишига олиб келди. Бундай ҳолатлар 
Россия ѐқилғи энергетика комплексида, балиқчиликда, ҳарбий саноат 
комплексида ҳам кузатилмоқда. Ана шундай вазиятда Россиянинг яқин 
келажакдаги геосиѐсий мавқеи қандай бўлиши мумкин. Шу йўналишдаги қатор 
саволлар ва муаммолар келиб чиқадики, уларга жавоб олиш, бугунги куннинг 
энг муҳим масалаларидандир.
Умуман XXI асрнинг сўнгги палласида шаклланиб келаѐтган янги 
иқтисодий тартиб барҳам топди. Ироқ уруши 1-2 давлат иттифоқи бутун жаҳон 
ҳамжамиятидан устун бўлиши мумуинлигини жаҳонда янги АҚШ даври, бир 
қутбли дунѐ даври бошланганлигини кўрсатмоқда. Бундай шароитда иқтисодий 
салоҳияти паст бўлган давлатлар унга тобе бўлади ѐки бошқа ўзига ўхшаш 
давлатлар билан иттифоқлар тузиши мумкинлиги эҳтимолдан узоқ эмас. Россия 
иқтисодиѐти рус миллати менталитети каби ўзгаришларга аста-секин ѐн беради. 
Бу эса яқин ўртада яна 2 қутбли дунѐ барпо бўлиши мумкинлишини инкор 
қилади. Россия камида 10-15 йил ичида ўзининг ички муаммоларини ҳал 
қилиши лозим бўлади. Бу ҳолат унинг геосиѐсий мавқеини белгилаб беради. 3 -

---

285 
Кейс. Ўзбекистонга маданияти яқин бўлган мамлакатлар дунѐ геосиѐсий 
тизимида.  
Эронда шоҳ режими қулатилганидан сўнг у йилдан-йилга ўзининг 
минтақавий геосиѐсий мавқеини мустаҳкамлаб бормоқда. Эрон давлати Яқин ва 
Ўрта Шарқда, Ўрта Осиѐда ва Россияда катта обрўга эга. Эрон ҳозирги вақтда 
Ғарб билан ҳам конструктив алоқалар ўрнатишга интилмоқда. 1997 йил декабр 
ойида Теҳрон шаҳрида Ислом конференцияси ташкилоти аъзоларининг 
8йиғилиши ўтказилди. Ундан кутилган асосий мақсад-Эрон билан Араб 
мамлакатлари ўртасидаги муносабатларни яхшилашга эришилди. Эрон XXI 
асрнинг ўрталарида Жануби-ғарбий Осиѐ минтақасининг етакчи давлатига 
айланиши мумкин. XX асрнинг кейинги ўн йилликларида бўлиб ўтган 
ижтимоий-сиѐсий ўзгаришлар натижасида Эроннинг Туркия ва АҚШ билан 
бўлган муносабатлари яхшиланди. Ироқ ва Исроил мамлакатлари билан бўлган 
алоқаси бир оз ѐмонлашди. Туркия ва Исроилнинг Россия билан бўлган 
муносабатлари яна ҳам узоқлашди.Шу вақтнинг ўзида Ироқ ва Эроннинг 
Россия билан бўлган алоқалари кучайди. Ўзбекистон Эрон муносабатлари 
иккала томонга ҳам манфаат келтирувчи йўналишда ўзаро дўстлик, ҳамкорлик 
руҳида ривожланмоқда. Ўзбекистон Туркия муносабатлари ҳам ўзаро дўстлик 
ва ҳамкорлик асосида ривожланмоқда. Туркия Ўрта Осиѐдаги барча давлатлар 
билан 
иқтисодий 
соҳада 
ҳамкорлик 
қилишга 
тайѐр 
эканлигини 
билдирмоқда.Жануби-ғарбий Осиѐ-минтақаси таркибига Туркия ва Исроилдан 
ташқари Араб мамлакатлари: Сурия, Ливан, Иордания, Ироқ, Қувайт, Саудия 
Арабистон, Баҳрейн, Бирлашган Араб Амирликлари, Қатар, Оман, Яман киради.