2 Ўзбекистон республикаси

 
Геометрик шаклларни тасвирлашда уларни оддийдан бошлаш керак… 
сўнгра секин-аста мураккаброқларига ўтилади. 
 
Ўтилган мавзуларга қиѐслаб талаба уйда мустақил кўплаб хомаки расм 
ва қаламчизгилар бажариши муҳим аҳамиятга эга. Чунки аудиторияда 
бажарилган ҳар бир вазифа асосида параллел равишда уйда ишланган 
машқлар талабанинг ўқитувчи раҳбарлигида композиция олган фазовий 
тасаввур, чизиқли конструктив тузилиш, ѐруғ-соя муносабатлари, 
перспектива қонуни, нисбатларни тўғри белгилаш ва айниқса, тасвирлаш 
малакаларини ривожлантиради. Бунинг учун уйдаги турли шаклларга эга 
бўлган қути, курси, кўза, чойнак, пиѐла, стакан ва бошқа кўплаб уй жиҳоз ва 
буюмлари кифоя.(расмлар). 
 
Тасвирий санъат асарларини яратишда композициянинг ўрни.
Тасвирий санъатда композиция қаламтасвир, соя - ѐруғ, ранг, ҳаво ва чизиқ 

---

45 
перспективаси каби тасвирий воситалар билан яратилади. 
Композиция курси талабаларни мустақил ижодий ва педагогик 
фаолиятида образли фикр юргазишида катта аҳамиятга эгадир. Композиция 
фани суҳбат, маъруза ва амалий машғулотлардан иборат. Композицияни 
асосий қонун, қоидалари, усул ва воситалари, талабалар томонидан амалий 
машғулот ва сухбатлар жараѐнида мукаммал ўрганилади. Композиция - ўқув 
предмети 
ҳайкалтарошлик, 
меъморчилик, 
графика, 
қаламтасвир, 
рангтасвир.санъат тарихи каби мутахассис фанлар билан узвий боғликдир. 
Қаламтасвир ва рангтасвирда рассом бевосита композиция асосларига 
мурожаат қилади, унинг қонун-қоидаларини билмай туриб композиция, 
қаламтасвир, рангтасвир моҳиятини тушуниб етмайди. Ушбу композиция 
ўқув қўлланманинг мақсади тасвирий санъатнинг ривожланиш тарихи, 
бадиий ижоднинг асосий қонун қоидалари, воситалари ва уларни педагогика 
университетларининг Бадиий-графика факультетларида ўқитиш методлари 
ҳақида тавсиялар, тушунчалар беради. Шунинг учун рассом - ўқитувчиларни 
тайѐрлашда композиция фанининг энг мураккаб ва муҳим фан сифатида 
ўрганиш тавсия этилади. 
Ҳар бир санъат асарини яратишда мазмун ва ғояни асосий ечими эскизда 
ўз аксини топиши лозим. Кейинчалик энг яхши бажарилган эскиз танлаб 
олинади. Изланиш жараѐнида композицияга керакли деталларни, 
предметларни аниқлаб олиш лозим, мавзуда содир бўлаѐтган воқеанинг 
марказий қисмини топиш керак. Эскиз бажариш жараѐнида яхлитлик, 
масофа, кейинчалик, ҳаво переспективаси қонунларига, асосий ва иккинчи 
даражали гуруҳ хусусиятларига, колорит танлашга алоҳида аҳамият бериш 
ўринлидир. Композиция тузилишини тўғри топиш учун натурадан - одамлар 
гуруҳидан тезкор чизгилар, эскизлар бажариш зарур. Чунки ўткир 
қобилиятни ижодий тасаввур, «фантазияни» шакллантириш айнан шу 
жараѐнда содир бўлади. Бу ижодий жараѐндаги ўзига хос кўникмаларни 
ҳосил қилиш узоқ вақт машқ қилиб ишлашни талаб этади.
Композиция - бу муаллифнинг ижодий, бадиий ифодаси, маҳсули 
ҳисобланади. Шундай экан тасвирий санъатнинг барча жанрларида 
композиция яратиш юксак даражада билим, кўникма, малака ҳамда қобилият, 
салохиятни талаб этади. Шу боис бўлажак тасвирий санъат ўқитувчилари 
олий ўқув юртида таълим олаѐтган вақтданоқ кенг қамровли фаолиятга 
ўзларини тайѐрлаб боришлари лозим.