2 Ўзбекистон республикаси

Назорат саволлари: 
1.Мактабгача ёшдаги болалар нутқини ривожлантиришда таълимнинг 
тутган ўрни? 
2.Илк ёшдаги бола нутқини ривожлантиришнинг хусусиятлари 
нималардан иборат? 
3. Бола нутқини ривожлантириш учун 2 дан 5 ёшгача бўлган даврнинг 
ўзига хос мухим ўрин тутиши нималарда ифодаланади? 
4.Мактабгача катта ёшдаги болалар нутқини ривож-лантиришдаги 
асосий вазифалар нималардан иборат? 
5.Мактабгача катта ёшдаги болаларнинг тил борлиғини англаб етишлари 
нималарда кўринади ва у боланинг она тилини ўзлаштиришига қандай таъсир 
кўрсатади? 
6.Болаларни 
нутқий 
ривожлантиришдаги 
индивидуал 
фарқлар 
нималарда ифодаланади? 
2-амалий машғулот: Мактабгача ёшдаги болалар билан луғат 
ишини олиб бориш. 
 
Ишнинг мақсади:
Мактабгача ёшдаги болалар билан луғат ишини олиб 
боришнинг назарий асосларитўғрисидаги билимларни шакллантириш. 
Луғат ишларига оид дастурларн амалга ошириш машғулотлар тизими 
орқали амалга оширилади. Бу тизим уч хил кўринишдаги машғулотлардан 
ташкил топади: 

луғат ишлари атроф-оламдаги доимо кенгайиб бораётган нарсалар ва 
ходисалар доираси билан таништириш жараёнида амалга ошириладиган 
машғулотлар (экскурсия, нарсаларни намойиш қилиш ва х.к.); 

---

106 

луғат 
ишлари 
болаларнинг 
атрофдаги 
нарсалар 
ва 
ходисалар 
хақидаги 
билимларини 
чуқурлаштиришга 
таянадиган 
машғулотлар (сифатлар, хусусиятлар, 
ўзига 
хос 
жихатлари 
билан 
таништириш); 

умумлаштиришлар жараёнида луғат ишининг хал қилувчи вазифаси 
тушунчаларни шакллантиришдан иборат бўлган машғулотлар. 
Ушбу барча машғулот турларида луғатни ривожлантириш билиш 
фаолиятини ривожлантириш билан узвий боғлиқликда амалга оширилади. 
Бундан машғулотлар ўтказишни ташкил этиш ва уларнинг методикасига оид 
умумий талаблар келиб чиқади: 

луғатни ривожлантиришнинг билиш жараёнларини ривожлантириш 
билан ягоналиги (қабул қилиш, тасаввур қилиш, фикрлаш); 

нутқий ва билиш фаолиятининг аниқ мақсадни кўзлаган холда ташкил 
этилиши; 

нутқий ва билиш фаолиятини ташкил этиш учун асос сифатида 
кўргазмавийликнинг мавжудлиги; 

луғат ишининг барча вазифаларини хал этиш хар бир машғулотда 
ягоналиги. 
Болаларни предметли олам билан таништиришга оид машғулотларда иш 
вазифаси қандай хал этилади? Мазкур мазмун уч хил турдаги машғулотлар 
орқали амалга оширилади.