2. Yer egalik tizimi. Soliqlar va soliq tizimi. Temuriylar davrida hunarmandchilik munosabatlari

XV asrda ham, avvalgi davrlardagidek, juda ko‘p yer-suv masjid, madrasa, xonaqoh, maqbara va mozorlarga biriktirilib, bunday yerlar mulki vaqf deb atalgan. Ma’lumki, Amir Temur va Temuriylar hukmronligi davrida Movarounnahr va Hurosonda katta-katta dehqonchilik yerlari vaqf qilingan. Odatda, yer va suvdan tashqari, ko‘plab do‘kon, korxona, tegirmon, objuvoz, bozor, karvonsaroylar ham vaqf qilinib, ulardan tushgan daromad masjid, madrasa, shifoxona va xonaqohlarning ta’miri, jihozi, mutavalli, mudarris, tabib va talabalarga beriladigan nafaqalar hamda langarxona (musofirxona) va shifoxonalarning kundalik ehtiyoji (oziq-ovqat, yoqilg‘i va yoritkichlari) uchun sarf etilgan.

• XV asrda ham, avvalgi davrlardagidek, juda ko‘p yer-suv masjid, madrasa, xonaqoh, maqbara va mozorlarga biriktirilib, bunday yerlar mulki vaqf deb atalgan. Ma’lumki, Amir Temur va Temuriylar hukmronligi davrida Movarounnahr va Hurosonda katta-katta dehqonchilik yerlari vaqf qilingan. Odatda, yer va suvdan tashqari, ko‘plab do‘kon, korxona, tegirmon, objuvoz, bozor, karvonsaroylar ham vaqf qilinib, ulardan tushgan daromad masjid, madrasa, shifoxona va xonaqohlarning ta’miri, jihozi, mutavalli, mudarris, tabib va talabalarga beriladigan nafaqalar hamda langarxona (musofirxona) va shifoxonalarning kundalik ehtiyoji (oziq-ovqat, yoqilg‘i va yoritkichlari) uchun sarf etilgan.

Dehqonchilik yerlarining muayyan qismi qishloq aholisining umumiy tasarrufida bo‘lgan. Bunday yerlar qishloq to‘plari yoki jamoalarning mulki hisoblangan. Shubhasiz, bunday shakldagi jamoa yerlari mulkchilikning qadimiy turlaridan bo‘lib, ular ko‘proq suvga tanqis tog‘ va tog‘oldi hududlarida birmuncha keng tarqalgan edi. Bunday jamoaviy mulkchilik, odatda, kam suvli tog‘ jilg‘alarining suvini jamg‘arish yoki yerosti suvlarini yer yuziga chiqarish uchun qishloq jamoalarining kuchi bilan barpo etilgan o‘ta mashaqqatli va murakkab suv inshootlari — qulfakli hovuzlar va korizlar vositasida o‘zlashtirilgan yerlarda vujudga kelgan. Mulkchilikning bunday turi, shubhasiz, Temuriylar hukmronligi davrida unchalik keng tarqalgan bo‘lmasa-da, har qalay mavjud edi.

• Dehqonchilik yerlarining muayyan qismi qishloq aholisining umumiy tasarrufida bo‘lgan. Bunday yerlar qishloq to‘plari yoki jamoalarning mulki hisoblangan. Shubhasiz, bunday shakldagi jamoa yerlari mulkchilikning qadimiy turlaridan bo‘lib, ular ko‘proq suvga tanqis tog‘ va tog‘oldi hududlarida birmuncha keng tarqalgan edi. Bunday jamoaviy mulkchilik, odatda, kam suvli tog‘ jilg‘alarining suvini jamg‘arish yoki yerosti suvlarini yer yuziga chiqarish uchun qishloq jamoalarining kuchi bilan barpo etilgan o‘ta mashaqqatli va murakkab suv inshootlari — qulfakli hovuzlar va korizlar vositasida o‘zlashtirilgan yerlarda vujudga kelgan. Mulkchilikning bunday turi, shubhasiz, Temuriylar hukmronligi davrida unchalik keng tarqalgan bo‘lmasa-da, har qalay mavjud edi.