2-variant – topshiriq. Berilgan savollarga yozma tarzda javob tayyorlang

Kommunikativ muloqotda resipientning roli?

Resipient kim va u nima vazifani bajaradi? Resipient tushunchasi kommunikatordan axborotlarni qabul qilib oluvchi shaxsga nisbatan qo’llaniladi. Kommunikativ muloqotda resipientning ro’li quyidagicha. Kommunikator uzatayotgan axborotni to’g’ridan to’g’ri qabul qiladi va kommunikatorgan olgan ma’lumotlarini qanday tushunganini kommunikatorga axborotni mazmunini qanday tushunganini bildiradi va bu holatda respient o’z-o’zidan kommunikatirga aylanadi.
Kommunikativ muloqotni resipientsiz tasavvur qilib bo’lmaydi. Chunki axborot keng yoyilishi va ommalashishi uchun resipient muhim ro’l o’ynaydi. U axborotlarni qabul qiladi va o’zi kommunikator sifadida boshqa bir resipientga yetkazadi.
Ta’lim jarayonida buni misolini ko’rib chiqadigan bo’lsak o’qutivchini kommunikator o’quvchilarni esa resipient sifadiga ko’rishimiz mumkin. O’qituvchi dars davomida butun o’quv yili o’quvchilar(resipientlarga) axborot ulashadilar. Resipientlar ya’ni o’quvchilar seminar mashg’ulotlar mobaynida qabul qilingan axborotlarni o’zlari qay darajada tushunganlarini bildiradilar. Ushbu jarayonda kommunikativ ro’llar almashadi. Kommunikatorga restiyent uni qanchalik tushunganini aynan shu jarayonda ma’lum bo’ladi. Bunda resipient kommunikatorga aylanganini ko’rishimiz mumkin.
Yuqorida ko’rsatib o’tgan milolimizda biz lommunikativ muloqotda resipientning o’rni, roli va vazifanini ochib berishga harakat qildik. Buni boshqa sohalar misolida ham ko’rib chiqish mumkin. Ham bir sohada kommunikativ muloqotda respientning roli ozgarmaydi va u yaxlitligicha qoladi deb ayta olamiz.

3. 
   Kommunikatorga qo‘yiladigan talablar qaysilar?
   

Kommunikativ muloqotda kommunikator bu axborot tashuvchi hisoblanadi. Kommunikator o’zidagi yoki tashqaridan qabul qilgan axborotlarni butunligicha yoki qisman resipientga o’tkazadi va u bu jarayonda kommunikatorlik vazifasini bajaradi.
Kommunikatordan chiqayotgan axborot ikki xil bo'lishi mumkin:

1. 
   Undovchi axborot — buyruq, maslahat, iltimos kabilarda namoyon bo'ladi. Undan ko'zlangan maqsad retsipiyentni biror harakatga rag‘batlantirishdir. U uch xil bo'lishi mumkin: a) aktivlashtirish, ya’ni faollashtirish (biror harakatni qilishga undash); b) interdiksiyalash (biror harakatni qilishdan to'xtatish); d) destabillashtirish (biror harakatdagi muvozanatni buzish).
   
2. 
   Konstatatsiyalovchi axborot — ma’lumot tarzida ifodalanadi. Bu turdagi axborot turli ta’limiy tizimlardan o'rin olgan bo'lib, xulq- atvomi o'zgartirish uchun bevosita ta’sir ko'rsatmaydi, ammo bilvosita ta’sir ko'rsatish maqsadi ham bo'ladi.
   

Kommunikator kommunikativ muloqot jarayonida nafaqat so’zlar bilan balki noverbal muloqotdan ham foydalanishi kerak bo’ladi. Noverbal kommunikatsiya tizimlari kommunikatsiya jarayonida muhim rol o'ynaydi. Ular nutqni to'ldiradi, uning o'mini bosadi, kommunikativ jarayon ishtirokchilarining emotsional holatini aks ettiradi. Ya’ni nafaqat so’z yordamida balki hatti-harakatlar asosida kommunikator resipientga axborotni uzatish imkoniga ega bo’adi.
Muloqot ikki va undan ortiq kishilar o'rtasida bilish yoki baholash tarzidagi axborot almashishda namoyon bo'luvchi o'zaro ta’sirdir. Muloqotning o'zaro birgalikda harakat qilish va faoliyat ko'rsatish jarayonida odamlarni birlashtiradigan umumiy narsa ishlab chiqarish tarzida tushunilishi ana shu umumiy narsa muloqot vositasi sifatidagi tildan iborat ekanligini bildiradi. Til muloqotga kirishuvchilar o'rtasida aloqa bog'lanishini ta’minlaydi. Uni bu maqsad uchun tanlangan so'zlar mohiyatiga ko'ra kodlashtirgan holda axborotni ma’lum qilayotgan kishi ham, bu mohiyatning kodini ochgan, ya’ni uning ma’nosini oshkor etgan va ana shu axborot asosida o'z xulq-atvorini o'zgartirgan holda bu axborotni qabul qilayotgan kishi ham tushunadi.